به گزارش «پرشین خودرو»، این اختلاف مظر موجب شد تا كارشناسان مختلف برای پاسخ به این پرسش كه «با وجود این میزان تعرفه برای واردات خودرو، صنعت خودرو همچنان انحصاری است یا خیر؟» نظرات خود را بیان كنند.

تعرفه واردات خودرو كه از سال‌های ابتدایی آغاز فعالیت صنعت خودرو، خصوصا در سال‌های پس از هشت سال جنگ تحمیلی از جمله حمایت‌های قاطع دولت از این صنعت بود، در سال 92 یعنی یك سال پس از كاهش تعرفه واردات خودرو در دولت دهم، بار دیگر به میزان 5درصد كاهش یافت تا به این ترتیب سقف تعرفه واردات خودروهای خارجی به 40درصد برسد.
در حال حاضر برای واردات خودرو، بر اساس حجم موتور و میزان مصرف سوخت سه سطح تعرفه‌ای وجود دارد كه از 40 درصد در خودروهای زیر 2000 سی‌سی آغاز شده و به 75 درصد در خودروهای بالای 2500 ‌سی‌سی می‌رسد. اما با توجه به اینكه ورود خودروهای خارجی به كشور در سال‌های گذشته با مانعی سخت به نام تعرفه 90 درصدی همراه بود، آیا حالا و در شرایطی كه خودروهای لوكس بی‌شماری با تعرفه 40 درصدی در حال ورود به كشور هستند، همچنان می‌توان گفت كه صنعت خودرو انحصاری است؟
بر اساس آخرین آمار منتشر شده از میزان واردات خودرو، در بهار امسال تعداد 23 هزار و 242 دستگاه خودرو به ارزش بیش از 484 میلیون و 223 هزار دلار وارد کشور شده است. روشن شدن بحث قدیمی «انحصاری بودن یا نبودن صنعت خودرو» با تكیه بر تعرفه واردات خودرو به‌عنوان یكی از اصلی‌ترین دلایل وجود انحصار در صنعت خودرو، از آنجایی اهمیت دارد كه می‌تواند موضوعات بسیاری را از جمله «قیمت‌گذاری خودرو»، «ورود سرمایه‌گذاران خارجی به كشور» یا «دخالت داشتن یا نداشتن دولت» در این صنعت را روشن كند.
بر همین اساس زمانی ورود خودروهای خارجی به كشور با سختی انجام می‌شد، در چنین دوره‌ای خودروسازان در ازای در دست داشتن تمام بازار، مانند امروز با قیمتگذاری دولت یا به همراه داشتن برچسب انحصاری بودن این صنعت چندان مشكلی نداشتند؛ در‌حالی‌كه حالا آنها با اشاره به نرخ تعرفه واردات خودرو و همچنین وجود چند خودروساز خصوصی در كشور زیر بار انحصاری بودن این صنعت نمی‌روند.اما در حال حاضر و با توجه به نرخ تعرفه واردات خودرو، دیدگاه‌های مختلفی در رابطه با انحصاری بودن یا نبودن صنعت خودرو بر اساس «تعرفه واردات خودرو» ایجاد شده است.
در این میان برخی كارشناسان با خودروسازان موافق هستند و با اشاره به تعرفه 40 درصدی واردات خودرو «انحصاری بودن» این صنعت را بی‌معنا تلقی می‌كنند. در مقابل برخی دیگر از كارشناسان همچنان عقیده دارند به دلیل افت ارزش ریال، تعرفه 40 درصدی نیز همچنان بالاست و مانعی برای واردات خودرو به شمار می‌رود.
در این میان خودروسازان عقیده دارند با وجود تعرفه‌ 40 درصدی برای واردات خودرو نمی‌توان گفت صنعت خودرو انحصاری است. آنها عقیده دارند با توجه به نرخ فعلی ارز، تعرفه «موثر» واردات خودرو نه 40 بلکه 28 درصد است.
به‌عقیده خودروسازان با توجه به اینکه مبنای گمرک برای اخذ معادل ریالی تعرفه ارز مبادله‌ای است، معادل ریالی تعرفه 40 درصدی یک خودروی 10 هزار دلاری بر مبنای دلار 2635 تومانی (دولتی)9 میلیون و 800 هزار تومان است. ‌خودروسازان عقیده دارند كه درصورت مبنا قرار دادن قیمت ارز آزاد در گمرک برای اخذ تعرفه واردات، میزان ریالی تعرفه 9 میلیون و 800 هزار تومان نخواهد بود؛ بلکه بیش از 14 میلیون تومان است، بنابراین تعرفه موثر واردات خودرو نه 40 بلکه 28 درصد است. خودروسازان با انجام این محاسبات عقیده دارند ادعای انحصاری بودن صنعت خودرو بی‌اساس است.

كدام تعرفه؟ كدام حمایت؟
اما در كنار خودروسازان، برخی كارشناسان اقتصادی نیز عقیده دارند در شرایطی كه تعرفه 40 درصدی برای واردات خودرو وجود دارد فضا به نفع واردات خودرو تغییر كرده است و نمی‌توان گفت با وجود این تعرفه در صنعت خودرو انحصار وجود دارد.
این كارشناسان عقیده دارند «یك زمانی تعرفه بالا برای واردات خودرو را چماق می‌كردند بر سر خودروساز كه دولت از شما حمایت می‌كند، اما تعرفه 40 درصدی مبنای حمایتی ندارد بنابراین ما نمی‌توانیم بگوییم خودروسازان در حال حاضر از حمایت تعرفه‌ای برخوردار هستند و همچنان آن را بر سر خودروسازان چماق كنیم.»
به عقیده یك كارشناس مسائل اقتصادی «با توجه به اینكه در حال حاضر تعرفه واردات خودروی كامل (سی.بی.یو) به 40 درصد رسیده است و تعرفه واردات قطعات منفصله خودرو (سی.كی.دی) 26 درصد است، نمی‌توان گفت فضا غیررقابتی یا انحصاری است.»
این كارشناس به دنیای اقتصاد می‌گوید: «اگر تفاضل 16 درصدی این دو نرخ تعرفه را در نظر بگیریم می‌بینیم كه واردات خودروی كامل به صرفه‌تر است از طرفی در مقایسه نرخ سود بانكی كه بیش از 24 درصد است با این تفاضل 16 درصدی تولید نیز به‌صرفه به‌نظر نمی‌رسد.»
اما این كارشناس در حالی به تعرفه 26 درصدی برای واردات قطعات منفصله خودرو توسط خودروسازان اشاره می‌كند كه با توجه به عمق داخلی‌سازی خودروهای تولیدی، تعرفه پرداختی خودروسازان برای واردات قطعات منفصله 12 درصد است.
دولت به‌منظور تشویق خودروسازان برای تولید خودرو با تكیه بر توان و دانش فنی داخل كشور، این مشوق را برای خودروسازان گذاشته است كه از تعرفه‌های پایین‌تری برخوردار شوند، بر همین اساس خودروهایی كه میزان داخلی‌سازی آنها بیش از 56 درصد است، از تعرفه 12 درصدی برای واردات قطعات منفصله برخوردار می‌شوند. خودروسازان همواره به داخلی‌سازی بیش از 60 درصدی خودروهای تولید داخل اشاره كرده‌اند.
سعید لیلاز، دیگر كارشناس مسائل اقتصادی نیز عقیده دارد با توجه به نرخ 40 درصدی تعرفه واردات، دیگر نمی‌توان گفت صنعت خودرو در ایران انحصاری است.
او به تعداد زیاد و مدل‌های متنوعی از خودروهای خارجی اشاره می‌كند كه خصوصا بعد از رسیدن تعرفه به 40 درصد وارد كشور شده‌اند.
این كارشناس مسائل اقتصادی عقیده دارد واژه «انحصار» را می‌توان برای دوره‌ای استفاده كرد كه تعرفه واردات خودرو 90 درصد بود. اگرچه رشد چشم‌گیر واردات خودرو طی دو سال گذشته واقعیتی است كه نمی‌توان آن را نادیده گرفت، اما با این وجود به‌نظر می‌رسد شكل خودروهای وارد شده به كشور و همچنین تعداد خودروهایی كه به كشور وارد می‌شوند، هنوز به سطحی نرسیده است كه بتوان گفت انحصار صنعت خودرو شكسته شده است.
با نگاهی به مدل خودروهای وارد شده به كشور بعد از كاهش تعرفه واردات خودرو، می‌توان به وضوح مشاهده كرد كه خودروهای وارد شده به مرزهای كشور مانند سال‌های قبل همچنان خودروهایی لوكس و گران‌قیمت هستند. در واقع خودروهای وارد شده به كشور به قدری لوكس و گران هستند كه نه از نظر قیمتی و نه از نظر كیفیت، خودروهای تولید داخل امكان رقابت با آنها را ندارند.

40 درصد تعرفه كم نیست
اما در شرایطی كه عده‌ای از كارشناسان مسائل اقتصادی با تكیه بر دلایل خود تعرفه 40 درصدی را مانعی برای واردات خودرو نمی‌دانند و بر این اساس رای بر «غیرانحصاری» بودن صنعت خودرو می‌دهند، برخی دیگر از كارشناسان صنعت خودرو را همچنان انحصاری و تعرفه واردات خودرو را همچنان در مقایسه با گذشته بالا می‌دانند.
جمشید پژویان در دسته كارشناسانی قرار می‌گیرد كه صنعت خودرو را حتی با وجود تعرفه 40 درصدی برای واردات خودرو انحصاری ارزیابی می‌كند.
رئیس پیشین شورای رقابت می‌گوید: وقتی می‌گوییم تعرفه 40 درصدی باید ببینیم كه این میزان تعرفه یعنی چقدر؟ همانطور كه می‌دانید 40 درصد كمترین میزان تعرفه واردات خودرو در ایران است در چنین شرایطی در مقایسه با تعرفه 12 تا 25 درصدی واردات خودرو در سایر كشورهای دنیا می‌توان گفت كه تعرفه 40 درصد همچنان بالاست و مانع بزرگی برای واردات خودرو محسوب می‌شود.
این استاد اقتصاد در ادامه می‌گوید: باید دید قیمت ارزان‌ترین خودرویی كه می‌تواند از چین، هند، كره جنوبی یا اروپا وارد ایران شود، با احتساب این تعرفه چقدر می‌شود؛ مثلا اگر خودرویی 8 یا 10 هزار دلاری از یكی از این كشورها وارد شود با نرخ فعلی ارز قیمت خرید این خودرو چیزی حدود 30 میلیون تومان تمام می‌شود كه تعرفه 40 درصدی واردات آن چیزی حدود 12 میلیون تومان می‌شود.
پژویان با اشاره به میزان مبلغی كه خریدار ارزان‌ترین خودروی خارجی باید با تعرفه 40درصدی پرداخت كند می‌گوید: مبلغ تعرفه در حالی روی قیمت یك خودرو خارجی می‌آید كه خودروهای داخلی چنین ارقامی را برای مالیات یا هزینه‌هایی از این دست نمی‌پردازند. بنابراین اگرچه تعرفه 40 درصدی در مقایسه با تعرفه 90 درصدی كه در گذشته برای واردات خودرو وجود داشت بسیار كمتر است؛ اما باید این نكته را نیز در نظر گرفت كه حالا نسبت به دوره‌ای كه تعرفه به همراه سایر هزینه‌های واردات بیش از 100 درصد بود، ارزش ریال به یك سوم رسیده است.
پژویان با اشاره به كاهش ارزش ریال نسبت به سال‌های قبل می‌گوید: در حال حاضر تعرفه 40 درصد شده است در‌حالی‌كه نرخ ارز رشدی 3 برابری داشته است؛ یعنی قیمت یك خودرو خارجی با توجه به ارزش ریال و دلار تا 300درصد افزایش پیدا كرده است و به این معناست كه یك خودرو 20 هزار دلاری حالا 66 میلیون تومان قیمت دارد در حالی كه قبلا نهایتا 25 میلیون تومان بود، حالا خریدار چنین خودرویی باید 40درصد از قیمت پایه را با توجه به نرخ فعلی ارز پرداخت كند.
به عقیده این كارشناس مسائل اقتصادی با توجه به تغییرات نرخ ارز و ریال، نمی‌توان گفت كه هزینه‌های واردات خودرو كم شده و حالا صنعت خودرو غیرانحصاری است؛ زیرا هزینه‌ای كه حالا برای واردات خودرو با تعرفه 40 درصد پرداخت می‌شود با هزینه‌های تعرفه بیش از 100درصدی دو سال قبل تفاوت چندانی ندارد.
این استاد دانشگاه در نهایت با اشاره به اینكه بازارخودروهای وارداتی بازاری خاص و مجزا از خودروهای داخلی است كه مشتریان خاص خود را دارد می‌گوید: هنوز با وجود تعرفه 40درصدی كه برخی عقیده دارند مانعی برای واردات به شمار نمی‌رود، میزان واردات خودرو به قدری نیست كه بخواهیم بگوییم صنعت خودرو از حالت انحصاری خارج شده است؛ زیرا درجه تمركز دو خودروساز بزرگ كشور در بازار همچنان بالا است و بیش از 90 درصد بازار داخل را شامل می‌شود.
به عقیده كارشناسان تا زمانی‌كه سهم هر كدام از دو خودروساز بزرگ كشور از بازار 45 درصد است، نمی‌توان گفت صنعت خودرو رقابتی یا غیرانحصاری است، حتی اگر تعرفه واردات خودرو در كمترین حالت خود به 40درصد رسیده باشد.