به گزارش «پرشین خودرو»، اساسی ترین شاخص پیشرفت و توسعه اقتصادی در هر کشور رشد صنعتی و بخصوص صنایع خودروسازی آن کشور است. در دنیای امروز ارزش افزوده بازار خودروسازی و صنایع عظیم وابسته به آن بخش بزرگی از اقتصاد کشورها را به خود اختصاص داده است. گردش مالی و پولی کشورها با تکیه بر سرمایه گذاری در صنعت خودرو اعم از دانش و فناوری تولید، مونتاژ و بازار معاملات خودرو (صادرات و واردات) توانسته بخشی از نیازهای اقتصادی خود را تامین کند و ارزش افزوده و سود قابل توجهی را برای صاحبان سرمایه در بخش دولتی و خصوصی به ارمغان بیاورد. در این میان نمی توان نقش این صنعت فراگیر را در تولید ناخالص ملی، توزیع عدالت اقتصادی و افزایش اشتغال نادیده گرفت. در حالی که اقتصاد جهانی در سال های گذشته با رکود و افت شدیدی همراه بود و نوسانات مالی و ارزی ضربه های سنگینی به اقتصاد کشورهای ضعیف وارد کرد، اما صنعت خودروسازی توانسته است نقش موثری در تعیین ارزش معاملات بازار بورس و گردش سرمایه جهانی ایفا کند. یکی از مهمترین مسایلی که در صنعت خودرو مطرح است، انحصاری بودن تولید محصولات با کیفیت بالا از سوی چند شرکت بزرگ جهان است؛ به طوری که کشورهای صنعتی با عرضه خودروهایی مجهز به فناوری های پیشرفته، سایر رقیبان خود را از صحنه رقابت حذف یا ادغام می کنند. با توجه به ارزش افزوده صنایع رو به گسترش خودروسازی اعم از تولید، ساخت و مونتاژ خودرو و یا ساخت قطعات و مشاغل تابع آن در دنیا، این پرسش مطرح می شود که در این میان سهم ایران چقدر است و چه میزان توانسته برغم اعمال فشارها و تحریم های برخی کشورهای غربی به رشد و خودکفایی نزدیک شود؟ صنعت خودرو در ایران پرسودترین صنعت پس از نفت و گاز است و به عنوان یکی از صنایع مهم و راهبردی محسوب شده و نقش مهمی در توسعه و پیشرفت و رشد اقتصادی کشور ایفا کرده است. در چند دهه گذشته و همراه با ورود این صنعت به ایران سیاست های صنعتی تاثیر عمده یی بر شاخص های توسعه و رشد اقتصادی، اشتغال، تورم، سرمایه گذاری، نرخ سود بانکی و ..... گذاشته است؛ به گونه یی که هر یک از این متغیرها بر سایر منابع اقتصادی هم تاثیرگذار بوده اند. صنعت خودروسازی ایران پیشینه یی نزدیک به نیم قرن دارد و با افزایش کیفیت و نوآوری در تولید محصولات جدید توانسته است علاوه بر یک بازار خوب برای کشورهای دیگر، جایگاه مطلوبی در بین تولیدکنندگان خودرو در جهان را نیز کسب کند. ایران بزرگترین تولید کننده خودرو در خاورمیانه است و دارای هجدهمین اقتصاد برتر دنیا، چهارمین تولیدکننده نفت در جهان و دارای دومین ذخایر گازی جهان، بزرگترین و بیشترین میزان صنایع در حوزه خاورمیانه و شمال آفریقا است.(1) به اعتقاد کارشناسان، صنعت خودرو در ایران در سال 1392 با تولید سالیانه 743 هزار دستگاه در رتبه بیستم جهان قرار داشت و پیش بینی می شود در سال های آینده با تولید بیش از یک میلیون دستگاه انواع خودرو در ردیف کشورهای بزرگ تولید کننده خودرو قرار گیرد. (2) نکته اصلی در صنایع خودروسازی کیفیت و رعایت استانداردهای جهانی در ساخت و مونتاژ خودرو است که باید از سوی سازندگان و متولیان امر مورد توجه جدی قرار گیرد. موضوع هایی مثل به کارگیری فناوری های پیشرفته در بخش های مختلف خودرو، توجه به محیط زیست و مصرف سوخت های فسیلی و .... که بتواند با رقبای خارجی رقابت کند. صنعت خودروسازی ایران از شرکت هایی مانند گروه خودروسازی «بهمن»، «ایران خودرو» و «سایپا» تشکیل شده است که از نظر مجموع خودرو تولیدی در جهان، در رده سیزدهم و از نظر سرعت رشد در رتبه پنجم قرار دارد. (3) صنعت خودرو سازی شامل صنایع قطعه سازی، مجموعه سازی، خودرو سازی، خدمات مهندسی- مالی، خدمات پس از فروش و صنایع جانبی است که در این زمینه شرکت های داخلی نقش فعالی دارند. گامی به سوی مات کردن غرب در شرایطی که در چند سال گذشته آمریکا و برخی دولت های غربی به بهانه پرونده هسته یی ایران در صدد ایجاد محدودیت های سیاسی و اقتصادی گسترده یی برای ایران بوده اند، دولت آمریکا در تیرماه 1392 (ژوییه 2013) تحریم های شدیدی را علیه صنعت خودروسازی اعمال کردند. این قوانین سخت گیرانه شامل تمامی صنایع خودرو در بخش مواد اولیه، قطعات، خدمات فنی مهندسی و خدمات پس از فروش است که کشورها و شرکت های طرف قرارداد با خودروسازان ایرانی از هرگونه خرید، تامین یا انتقال کالا و خدمات مورد استفاده در صنعت خودرو سازی ایران منع شده و در صورت انجام تخلف با برخورد شدید دولت آمریکا مواجه می شود.(4) با وجود این، در توافقنامه هسته یی ژنو در بند مربوط به «عناصر گام اول» در ردیف تعهدات طرف غربی این طور ذکر شده است: تعلیق تحریم های آمریکا بر صنعت خودرو و تعلیق تحریم های خدمات مرتبط، پس از مذاکرات صورت گرفته قرار بر این شد که گام ابتدایی این توافقنامه از تاریخ 30 دی ماه 1392 به مدت 6 ماه اجرایی بشود. به این ترتیب آمریکا متعهد می شد که تحریم های خود را بر صنعت خودروسازی ایران به مدت 6 ماه تعلیق کند. لازم به ذکر است که این مدت 6 ماهه یک بار دیگر به مدت 4 ماه - تا 3 آذر 93 - تمدید شد. (5) تحریم های یک جانبه آمریکا علیه ایران، شرکت های بزرگ خودروسازی را با مشکلات عدیده یی روبرو ساخت؛ به طوری که بسیاری از این شرکت ها با رکود فروش و ورشکستگی و حتی بیکار شدن کارگران رو به رو شدند از جمله «پژو» و «رنو» دو شرکت بزرگ خودروسازی جهان هستند که با کاهش رابطه با ایران، مشکلات زیادی برای آن ها بوجود آمد. اعتراض شرکت های فرانسوی به این اقدام امریکا وقتی به اوج رسید که «فیلیپ مارینی» رییس کمیسیون مالی سنای فرانسه گفت: صنعت خودروسازی فرانسه با توجه به اهمیت مناسباتی که با بخش صنعت خودروسازی ایران دارد، بزرگترین قربانی این تحریم هاست. به گفته فیلیپ مارینی، این موضوع یک اضطرار ملی است و دولت سوسیالیست فرانسه باید بدون فوت وقت جهت رفع این تحریم ها یا معاف کردن فوری فرانسه از شمول تحریم های یک جانبه آمریکا علیه ایران اقدام کند. (6) در بُعد داخلی نیز تحریم های غرب علیه صنعت خودروسازی مشکلات زیادی را به وجود آورد؛ یکی از آنها بالا رفتن نرخ ارز و به تبع آن افزایش هزینه ها و کاهش تقاضا و دیگری کاهش تولیدات خودرو بود که هر دو عامل ناشی از محدودیت های معاملات خودروسازان بین المللی با بخش تولید برای تامین مواد اولیه و قطعات خودرو بوده است. «بهروز مشهدی» عضو هیات علمی دانشگاه علم و صنعت در گفت و گو با پژوهشگر ایرنا در مورد تاثیر تحریم های غرب می گوید: تا وقتی تولید خودرو در کشور وابسته به صنعت مونتاژ است تحریم ها تاثیرگذار است و یک حمایت ملی و خواست ملی لازم است که به مرحله خودکفایی برسیم. این کار سختی نیست فناوری صنایع خودروسازی خیلی سخت تر از فناوری هسته یی نیست که ما نتوانیم به آن برسیم. عضو هیات علمی دانشکده خودرو دانشگاه علم و صنعت ایران معتقد است تولیدکنندگان داخلی برای طبقات متوسط و متوسط رو به پایین با قیمت ارزان تری خودرو می سازند هر چند در سال های گذشته منحنی تولید کاهش یافت اما در سال گذشته با تولید یک میلیون و 600 هزار خودرو توانستیم گامی به سوی تامین تقاضاهای جامعه برداریم. اکنون پس از گذشت یک سال و اندی می توان گفت غرب در ادامه تلاش های سخت گیرانه خود علیه صنایع خودروسازی ایران با شکست روبرو شده است به گونه یی که عقب نشینی های طرف های معامله با ایران در زمینه های صنعتی و اقتصادی به وضوح مشخص است. شاهد این موضوع نیز حضور غول های خودروسازی جهان در ایران در ماه آینده است. بعد از توافقاتی که در سومین نشست ژنو (آبان سال 1392) در دولت یازدهم به دست آمد، خودروسازانی که از همکاری با ایران منع شده بودند یا خود تصمیم به تحریم صنایع خودرو گرفتند؛ درخواست رسمی خود برای آغاز همکاری با خودروسازان ایرانی را ارسال کردند. (7) تهران در آذرماه 93 شاهد دومین گردهمایی صاحبان صنایع خودروهای داخلی و خارجی از 30 کشور دنیا است که به منظور دست یافتن به زمینه های همکاری های مشترک و بررسی راهکارهای تحقق اهداف صنعت خودرو سازی در طی ده سال آینده با حضور مدیران و کارشناسان این صنعت تشکیل می شود.(8) دومین همایش بین المللی صنعت خودرو سازی در تاریخ 10 آذر ماه با حضور شرکت های بنز، فولکس واگن، ولوو، فیات، روور، اشکودا، رنو، پژو، هیوندای، کیا و تویوتا برگزار خواهد شد. منابع خبری از احتمال حضور برخی شرکت های امریکایی (جنرال موتورز و فورد) در این همایش خبر داده اند. علاوه بر شرکت های خودروسازی، شرکت های بزرگ طراح بین المللی از جمله ایتال دیزاین و همچنین شرکت های مطرح قطعه سازی از جمله زیمنس، مندو، بوش، FRW و ACI در این همایش حضور خواهند داشت.(9) واقعیت آن است که صاحبان صنایع خودرو سازی ایران در مواجهه با تحریم های مستقیم بین المللی و محدودیت های بانکی با مشکلات زیادی روبرو شدند و برای برون رفت از این بحران مالی راه حل های زیادی از درخواست تسهیلات بانکی و دریافت کمک های ارزی از دولت تا جایگزین کردن شرکت های چینی در نظر گرفته اند اما اتخاذ این تصمیم ها مشکلات جانبی دیگری هم در پی داشته است؛ به گونه یی که به موازات آن افزایش هزینه های حمل و نقل و افزایش تامین مالی فشار مضاعفی را بر صنعت خودرو سازی ایران تحمیل کرده است. درخواست سرمایه گذاری از شریکان خارجی در ایران در حالی صورت گرفته است که هنوز تا پایان مهلت نهایی برای توافق ژنو (3آذر ماه) فرصت باقی است اما شرکت های خودروسازی منتظر نتایج قطعی مذاکرات هسته ای ایران با گروه 1+5 و روشن شدن وضعیت تحریم های 10 ماهه علیه صنعت خودرو نمانده و با حضور خود در ایران شرایط بین المللی را به نفع جمهوری اسلامی رقم خواهند زد. در همین ارتباط «ساسان قربانی» دبیر انجمن هیات قطعه سازان معتقد است: در سال های گذشته قدرت های جهانی تلاش زیادی بر محدودیت ها و اعمال تحریم هایی را علیه اقتصاد ایران کرده اند، نفس حضور در این همایش بزرگ تحریم نیست و یک فرصت بزرگ برای شناسایی ظرفیت های صنعت و بازار خودرو ایران محسوب می شود. (10) پیش بینی کارشناسان از آینده بازار بر مدار افزایش تولید و بالا رفتن قیمت ها می چرخد. طبق اعلام رسانه های خبری صنعت خودروسازی ایران تحت تاثیر مذاکرات اتمی از سوی پنج قدرت بزرگ هسته ای با ایران قرار دارد و شاخص های توسعه این صنعت در سال جاری (2014 میلادی) به رقم امیدوارکننده یی می رسد.(11) بر این اساس بازار خودرو متاثر از گفت و گوهای هسته یی و توافق ژنو و تحریم های غرب علیه ایران است اما با وجود این، رونق بازار خرید و فروش در کشور مانع از همراهی شرکت های بزرگ خودروسازی جهان با زیاده خواهی های امریکا و کشورهای 1+5 است. بنابراین به نظر می رسد ادامه چالش هسته یی ایران با طرف های غربی بیشتر از همه فعالان اقتصادی کشورهای غربی را متضرر خواهد کرد وگرنه صنعت خودروسازی در ایران با همه مشکلات و کاستی های ریز و درشت داخلی همچنان حرکتی رو به پیشرفت دارد و همایش آذرماه گواهی از این برآیند است. منبع: ایرنا