به گزارش خبرنگار پرشین خودرو، صنعت خودرو به دلیل اینکه محرکی برای صنایع پایین دستی است و حجم بالایی از گردش مالی دارد همواره نقش مهمی در اقتصاد داشته است اما مهم‌ترین مسئله‌ای که امروز زمینه شکوفایی صنعت خودرو و ظهور نقش اقتصادی آن می‌شود ارتقای فناوری و کیفیت تولید است.
از طرف دیگر این صنعت به دلیل قابلیت بالای اشتغال زایی و صنعتی کردن کشور از همان ابتدای انقلاب مورد توجه حاکمیت قرار داشته و سیاست خودروساز شدن با مونتاژ کاری در ایران نهادینه شده است و پس از ایجاد زیرساخت‌های آن امروز سیاست‌های خودرویی دولت به سمت خصوصی‌سازی در حال حرکت است. زیرا امروز صنایعی می‌توانند در جهان رشد و توسعه یابند که رقابت پذیر باشند.
این اظهارات بخشی از سخنان اصغر خسروشاهی مشاور وزیر صنعت، معدن و تجارت در دولت دوازدهم است. در ادامه متن کامل این گفت‌وگو را می‌خوانیم.

صنعت خودرو در ایران در شرایطی آغاز شد که تنها تعداد محدودی از کشورهای دنیا خودروساز بودند در ادامه کشورهای زیادی توانستند به سطح خوبی از تولید این محصول برسند اما در ایران این روند کند بود. به نظر شما چه عواملی مانع رشد صنعت خودرو ایران در سال‌های گذشته شده است؟
صنعت خودروی ایران در ابتدا با راهبرد صنعتی سازی، تامین نیاز داخل و توسعه صنایع پایین دستی با رویکرد اشتغال زایی آغاز شد به همین دلیل در آن زمان مونتاژ کاری می‌توانست به انتقال دانش فنی کمک کند اما در ادامه، صنعت خودرو باید بتواند با سطح دانش روز حرکت کند. البته روند توسعه صنعت خودرو ایران طی سال‌های گذشته به دلیل بحران‌هایی همچون تحریم‌های بین‌المللی موجب شد میزان تولید آن کاهش و رشد فناوری در آن متوقف شود و از رشد طبیعی عقب بماند.
همچنین یکی دیگر از دلایلی که موجب شد تا صنعت خودرو ایران رشد طبیعی نداشته باشد، دولتی بودن است این موضوع همواره باعث می‌شود تا رشد طبیعی به دلیل تغییرات مدیریتی، تغییر سیاست گذاری‌ها و اثرات آن، روند را از مسیر طبیعی خود به صورت یک کار حرفه‌ای خارج می‌کند. از این رو مجموع این موارد موجب شد تا صنعت خودرو ایران نتواند همانند کشوری چون کره که صنعت خودرو خود را همزمان با ایران آغاز کرد، رشد کند. البته باید توجه داشت که در بسیاری موارد خودروسازان مقصر نیستند و در بسیاری از این فاکتورها نقشی نداشته‌اند اما همه این موارد دست به‌دست هم داده‌اند تا به نقطه فعلی در صنعت خودرو برسیم.

در حال ‌حاضر دولت چه رویکردی برای جبران عقب ماندگی در صنعت خودرو دارد؟
خوشبختانه در چند سال گذشته و بر اساس سیاست‌هایی که دولت تدوین کرده، رویکرد جدیدی در صنعت خودرو شکل گرفته است به گونه‌ای که پس از برجام دریچه‌ای برای ارتباط با خودروسازان و قطعه سازان جهانی باز شد تا بتوانیم رابطه را به صورت بین‌المللی برقرار کنیم و شرکت‌هایی که در ردیف شرکت‌های دارای فناوری بالا در صنعت خودرو هستند به ایران بازگردند و کار را دوباره آغاز کرده و عقب ماندگی را جبران کنند. همچنین قطعه سازان بزرگ مانند بوش، ولئو و زیمنس برای سرمایه‌گذاری به ایران وارد شوند و این امر محدود به شرکت‌های اروپایی نمی‌شود بلکه چینی‌ها نیز تمایل زیادی برای سرمایه‌گذاری در صنعت خودرو و قطعه ایران دارند تا سهمی از این بازار بزرگ را در اختیار داشته باشند.
بنابراین می‌توان گفت که رویکرد جدید، فرصتی برای بازسازی این صنعت شده تا زمینه همکاری مشارکتی در صنعت قطعه ایجاد و شرکت‌های بزرگ دارای فناوری و خودروسازان بازسازی و همکاری مشترک جدیدی را انجام دهند دولت نیز همسو با این سیاست از هرگونه سرمایه‌گذاری خارجی حمایت خواهد کرد.

سیاست‌های حمایتی دولت چگونه خواهد بود؟
حمایت از صنعت داخلی سیاست بعدی دولت است، از این رو برای دستیابی به یک محیط رقابتی باید در یک دوره خاص از صنعت داخلی حمایت کنیم تا با تقویت فناوری و طراحی مهندسی در این صنعت بتوانیم به استاندارد بالایی دست یابیم. بر این اساس دولت در جهت حمایت از صنعت خودرو داخلی و قطعه‌سازی قوانینی گذاشته تا زمینه تقویت آن فراهم شود.
البته باید توجه داشت که سیاست‌های دولت در جهت توسعه پیوسته است با این رویکرد که مونتاژ، بنگاه‌ها را در زمینه خودروسازی متبحر می‌کند اما مرحله بعدی خودکفایی و تولید قطعات در داخل کشور است که شما را در تولید توانمند می‌کند. بعد از این مرحله کم کم مرحله طراحی مهندسی شکل می‌گیرد که نگاهی به این مرحله نشان می‌دهد که خودروسازی کره جنوبی به خوبی این موضوع را اجرایی کرده است.

موضوع ادغام قطعه سازان موضوعی است که به تازگی به صورت جدی مطرح شده، نگاه دولت به این ادغام چیست و آیا شرکت‌های خارجی از ادغام با آنها استقبال می‌کنند و قطعه سازان داخلی نیز موافق این موضوع هستند؟
وقتی تولید است، شرکتی با تولید ۱۰۰ هزار دستگاه به راحتی با ۵۰۰ قطعه ساز ارتباط برقرار خواهد کرد اما وقتی این میزان تولید به حداقل می‌رسد برای خودروساز دیگر امکان پذیر نیست که با تعداد زیادی قطعه ساز قرارداد منعقد و همکاری گذشته را حفظ کند. این تجربه جهانی است. به عبارتی وقتی تولید انبوه می‌شود تعدادی از شرکت‌های بزرگ با عنوان «تیر وان» شکل می‌گیرند که مجموعه سازها هستند و محصولات را تولید و در اختیار خودروساز قرار می‌دهند تا کار خودروساز راحت تر انجام شود و بتواند به اهداف بزرگ خود دست یابد.
البته همکاری خودروسازان و قطعه سازان در گذشته مشکلی نداشت زیرا در آن زمان تولید پایین بود اما اکنون و همزمان با افزایش تولید میلیونی برای خودروسازها ارتباط با صدها قطعه ساز امکان پذیر و اقتصادی نخواهد بود زیرا تبعات زیادی از نظر کیفیت و کنترل به همراه خواهد داشت اما وقتی ارتباط خودروساز با تعداد محدودی قطعه ساز به صورت مرحله به مرحله اتفاق بیافتد و در هر مرحله نیز تعداد قطعه سازان کاهش یابد، بر ایجاد شرکت‌های «تیر وان» و «تیر ۲» سعی و شرکت‌های کوچک در زیر مجموعه این شرکت‌ها فعالیت خواهند کرد.
این روند به رشد اثرگذاری، کاهش هزینه و همچنین کمک به قطعه سازان کوچک منجر می‌شود زیرا همکاری قطعه سازان کوچک با خودروسازان بزرگ کار دشواری است اما این‌ قطعه سازهای کوچک می‌توانند با شرکت‌های «تیر وان» و «تیر ۲» کار کنند واز نظر مدیریتی مالی رشد کردند و به راحتی حمایت شوند.

آیا دولت نیز موافق این موضوع است؟
دولت موافق ادغام قطعه سازان است و برای رشد صنعت خودرو باید در این مسیر حرکت کرد اما باید به آرامی به این سمت برویم تا روند طبیعی طی شود. این مسئله مصنوعی و بخشنامه‌ای نیست. درحال‌حاضر دولت از این موضوع حمایت می‌کند اما نمی‌تواند اقدامی در این زمینه انجام دهد و خودروساز باید کار را بر اساس رشد سیاست‌ها تدوین کند تا در چند لایه «تیرهای ۱، ۲ و ۳» را زیر چتر خود بگیرد تا امر تولید را برای خودروسازان تسهیل ‌کند و موجب افزایش بهره‌وری تولید شود.

آیا در مسیر ادغام و تقویت صنعت خودرو از حضور قطعه سازان جهانی استقبال می‌شود؟
حتما، در حال ‌حاضر صنعت قطعه ایران با شرکت‌های بزرگی طرف قرارداد است که «تیر وان» هستند برای نمونه شرکت «ولئو»، «بوش» و «ماندروی» کره جنوبی شرکت هایی در سطح «تیر وان» هستند که در دنیا ایجاد شدند و حتی در برخی موارد از شرکت‌های خودروساز نیز بزرگ تر هستند و هم اکنون روند توسعه صنعت خودرو به صورتی پیش رفته که فناوری از سوی این شرکت‌ها تدوین می‌شود، زیرا خودروسازها دیگر توان سرمایه‌گذاری و گسترش همه فناوری‌ها را ندارند.
بنابراین رویکرد ما در ایران نیز این است که شرکت‌های بزرگ قطعه ساز به سمت طراحی و توسعه بروند تا بتوانند نسبت به گسترش و ارتقای محصول اقدام کنند. این تصور که همیشه ایران باید تحت لیسانس قطعه سازهای خارجی تولید کند اشتباه است و این روند تنها به دوره گذرا اختصاص دارد زیرا در صورت سیاست‌گذاری صحیح پس از اخذ فناوری باید دارای واحدهای تحقیق و توسعه شویم و حتی اقدام به فروش فناوری کنیم، زیرا از نظر نیروی انسانی و مهندسی، توانمندی بالایی وجود دارد اما باید اقدام به راه‌اندازی زیرساخت‌ها کرد.
از این رو در گام نخست باید این خودباوری را داشته باشیم و سرمایه‌گذاری در زمینه زیرساخت‌ها و تقویت تولید نیز همزمان گسترش یابد به گونه‌ای که در تمام واحدهای خودروسازی و قطعه‌سازی درصدی از فروش محصول به مرکز تحقیقات اختصاص یابد. بنابراین تا زمانی که شرکت‌های تولیدی در زمینه تحقیق و توسعه سرمایه‌گذاری نکنند موفقیت جهانی در این صنعت حاصل نخواهد شد.

همواره این ایراد به قطعه‌سازان گرفته می‌شود که ناتوانی آن‌ها در تولید موجب شده تا صنعت خودرو در بسیاری از موارد شاهد تولید بی‌کیفیت باشد و یا از فناوری عقب بماند. آیا به اعتقاد شما در سال‌های گذشته رشد و توسعه صنعت قطعه در ایران همپای صنعت خودرو بوده است؟
در برخی شرایط قطعه‌سازی رشد خوبی داشته و حتی توانسته مشکلات خودروسازان را حل کنند اما در برخی بخش‌ها مشکل داشتیم. در واقع یکی از مشکلات صنعت قطعه‌سازی این است که هنوز نیاز به سرمایه‌گذاری احساس می‌شود و ظرفیت‌سازی در این بخش نیز جزو نیازهای اساسی است. به گونه‌ای که در مقطعی از زمان در دهه ۷۰ قطعه سازانی ایجاد شدند و رشد خوبی داشتند اما بعد از آن برنامه‌های تقویت‌سازی رها شد و سرمایه‌گذاری انجام نشد. حال باید توجه داشت که با افزایش فعلی تولید، بسیاری از قطعه‌سازان ظرفیت لازم را برای تامین نیاز خودروسازان نداشته و نیاز به سرمایه‌گذاری جدید دارند که در این زمینه با مشکل مواجه هستیم به عبارت دیگر درحال‌حاضر بسیاری از قطعه سازان به دلیل مشکلات مالی توان سرمایه‌گذاری ندارند.
کاری که ایران باید انجام دهد یافتن راهکاری برای سرمایه‌گذاری در صنعت قطعه است زیرا بازسازی صنعت خودرو در گرو حمایت از قطعه سازان است. اما باید توجه داشت که با نرخ بهره فعلی و مشکلاتی که در تامین سرمایه وجود دارد راه درازی برای تامین سرمایه و بازسازی صنعت خودرو وجود دارد که نیازمند برنامه ویژه است تا هم ضمن ورود فناوری جدید نسبت به افزایش ظرفیت نیز اقدام کنند و وابستگی به قطعه سازان خارجی کاهش یابد.
این موضوع از آنجایی مورد توجه است که هم اکنون به صورت مشکل در صنعت خودرو کشور وجود دارد و با توجه به شرایط ارزی کشور دغدغه چگونگی تامین سرمایه در قطعه سازان وجود دارد.

با توجه به مشکلاتی که در سر راه توسعه صنعت قطعه وجود دارد و زمینه مشکلات ناشی از نرخ ارز، تامین سرمایه و ارتقای فناوری که در کشور بسیار کم است آیا می‌توان حرکت قطعه سازان به سمت واردات را به این دلایل نسبت داد؟
منکر این موضوع نمی‌شوم که نرخ ارز بالا، آسیب زاست اما این امر به دلیل سیاست‌های اقتصادی بوده و موجب مشکلاتی شده است اما اگر نرخ ارز در کشور پایین نگه داشته شود و از سوی دیگر تورم اجناس مختلف، مواد اولیه و نیروی انسانی داشته باشید واردات توجیه پذیرتر از تولید می‌شود و قطعه سازان نیز به همین دلیل به سمت واردات حرکت کردند، این در حالی است که به دلیل نرخ تورم موجود و افزایش نرخ ارز، قطعه سازان توان رقابت نداشتند اگر در کشور نرخ تورم ۲۰ درصد باشد، نرخ ارز باید معادل نرخ تورم افزایش یابد.
حال اگر دولت بتواند سیاستی اتخاذ کند که رشد تورم با نرخ رشد دلار معادل شود تولیدکننده لطمه نمی‌خورد و انگیزه برای واردات ایجاد نخواهد شد و در عین حال نیز زمینه تقویت صنعت خودرو فراهم می‌شود.

به عنوان آخرین موضوع، قطعه سازان سرمایه کافی برای تغییرات ندارند، دولت چین به صورت مستقیم برای سرمایه‌گذاری در صنعت خودرو وارد می‌شود همچنین در ایران نیز بسیاری از حمایت‌ها از سوی دولت انجام می‌شود. آیا بهتر نیست دولت در این بخش مستقیم سرمایه‌گذاری کند تا قطعه ساز به سراغ طراحی محصول برود؟
براساس استانداردهای جهانی برای هر سرمایه‌گذار ۲۰ درصد آورده و ۸۰ درصد استفاده از تسهیلات بانکی مجاز است ما در ایران نیز باید به این سمت برویم که سرمایه‌گذار سهم خود را بیاورد و مابقی را با نرخ‌ بهره معقول از طریق تسهیلات بانک‌ها تامین کند در این صورت صنعت قطعه خواهند توانست رشد بالایی داشته باشد.
در حال‌ حاضر صنعت و به ویژه خودروسازی‌ها سود چندانی ندارند که با نرخ‌های تسهیلات فعلی سرمایه‌گذاری امکان پذیر باشد. با این حال باید توجه داشت که امروز یکی از سیاست‌های دولت در سرمایه‌گذاری این است که تامین مالی با نرخ معقول امکان‌پذیر شود در چنین حالتی صنعت خودرو رشد خواهد کرد.