بنزین یکی از تاثیر پذیرترین و تاثیرگذارنده ترین عناصر به شمار می رود و گاه بر دیگر جنبه های اقتصادی جامعه تاثیر گذاشته است. واقعیت چنین است که جریان های مختلف سیاسی و اجتماعی بر روی قیمت آن تاثیر می گذارند و از سویی دیگر خود بنزین و قیمتش نیز بر روی ارکان دیگر تاثیر گذار است. این دوگانگی در رابطه با بنزین باعث شده است تا این فرآورده نفتی یکی از مهم ترین موضوعات اقتصادی قلمداد شود و بسیاری از جریان اقتصادی را تحت تاثیر خود قرار بدهد و منشا برخی تغییرات باشد. بنزین و قیمتش همواره نقش زیادی در تغییر قیمت کالاهای مختلف شده است اما از این ره آورد چیزی که بیشتر مورد تغییر بوده به هزینه های حمل و نقل جاده ای و درون شهری برمی گردد.

مهم ترین موضوع در رابطه با بنزین قیمت آن است. همان طور که ذکر شد قیمت بنزین همیشه با تغییراتی روبرو بوده است. این تغییر قیمت گاه به صورت جهشی بوده و گاه به صورت جزئی. یک بازه زمانی نیز وجود دارد که قیمت بنزین در آن کاملا به صورت یکسان است. با اینکه اکنون بنزین نرخ ثابتی دارد اما به دلایل مختلف سیاسی و اقتصادی هنوز قیمت آن یکی از مهم ترین مباحثی به شمار می رود که وجود دارد. در واقع تاثیرات گسترده نفت و فرآورده های آن به خصوص بنزین بر روی دیگر جنبه ها باعث ایجاد جریان هایی قوی می شود که این جریان ها به نوبه خود بر روی مسائل دیگر تاثیر می گذارند.

اگرچه از دهه هفتاد قیمت این فرآورده نفتی همواره مورد بحث بوده است اما در دهه هشتاد این فرآورده نفتی با مباحث جدیدی همچون کارت سوخت روبرو شد. در واقع دهه هشتاد بازه زمانی بسیار تاثیرگذاری در موضوع بنزین است و آنچنان تاثیر گذاشت که این تاثیرگذاری بر دهه بعد نیز سرایت کرد.

در ادامه افزایش قیمت بنزین در هفت سال گذشته را مورد بررسی قرار خواهیم داد.

***

در دهه هشتاد با توجه به تعاریف جدیدی از موقعیت اقتصادی، بنزین و قیمت آن با تحولات قابل توجهی روبرو شد.

روند تغییر در قیمت بنزین همزمان با آغاز عرضه آن در دهه 50 شمسی آغاز شد. نخستین بار در ایران بنزین با نرخ 6 ریال به صورت رسمی در جایگاه های مختلف به فروش رسید. افزایش روند قیمت بنزین ادامه داشت و به دهه های 60 و 70 رسید.

افزایش اصلی قیمت بنزین که به دلیل تحولات اجتماعی، مصرف بالای سوخت و تحریم ها بود بر اساس ارزیابی های سالیانه تغییر کرد و به نرخ 80 تومان در اوایل دهه 80 شمسی رسید. با قانون تثبیت قیمت‌ها، مجلس هفتم دولت را از افزایش قیمت مواد سوختی و کالاهای عمومی منع کرد.

همان طور که پیش از این ذکر شد دهه 80 دهه ای تاثیرگذار در وضعیت بنزین، قیمت و عرضه آن به مردم است.

یکی از تحولات بسیار بزرگ اجرای سهمیه بندی سوخت در دولت وقت بود. این طرح از تیر ماه سال 1386 به مرحله اجرا درآمد. در آن زمان بنزین هنوز طرح سهمیه بندی را داشت. بر اساس مقتضیات آن زمان بنزین سهمیه ای با نرخ 100 تومان و سهمیه بندی 400 تومان به صورت آزاد به فروش می رسید.

افزایش قیمت بنزین در سال 1389 باز هم اتفاق افتاد یعنی زمانی که بنزین آزاد 400 تومانی به 700 تومان رسید.

افزایش قابل توجه بعدی چهار سال بعد یعنی سال 1393 اتفاق افتاد، یعنی وقتی بر اساس مصوبات قیمت بنزین به 1000 تومان رسید.

افزایش قیمت بنزین در سال 1393 اما یک پیامد دیگر به دنبال داشت. دولت بنزین را به ۱۰۰۰ تومان رساند ونرخ آن را به صورت ثابت درآورد.

با تک نرخی شدن بنزین در سال ۱۳۹۴ به قیمت ۱۰۰۰ تومان، پرونده بنزین سهمیه‌ای بسته شد و قیمت به صورت ثابت ماند به طوری که در چند سال اخیر مساله ای به نام افزایش قیمت بنزین وجود نداشته است.

همواره ثابت ماندن قیمت بنزین مباحث زیادی را به دنبال خود داشته است. با وجود ثابت شدن قیمت بنزین در دهه نود برخی از جنبه های تورم را به آن نسبت می دهند.

سناریوهای محتمل بنزین

تصمیمات متعددی در حوزه فرآورده های سوختی در سال های اخیر گرفته شده است. این تصمیمات نشان می دهد که بنزین شش دوره را تا امروز پشت سرگذاشته است. این شش دوره افزایش قیمت از دهه هشتاد و سایر تصمیمات مربوط به آن را دربرمی گیرد.

دهه نود اما دهه ثبات برای بنزین به شمار می رود، زمانی که از سال 93 قیمت بنزین به صورت نرخ ثابت باقی ماند و در جایگاه های مختلف سوخت عرضه شد.

با ثبات قیمت بنزین در بسیاری از جنبه های دیگر نیز ثبات به وجود آمد هر چند در دو سال اخیر این ثبات با افزایش قیمت در مقوله هایی همانند حمل قیمت بار و افزایش قیمت بلیت و مسافران جاده ای با نوساناتی روبرو شد. به نظر می رسد با توجه به آنچه که پیش روی قیمت بنزین قرار گرفته به زودی یک سناریوی دیگر برای بنزین به اجرا درمی آید ، سناریویی که بر اساس یک شوک دیگر به بنزین پی ریزی شده است.

پیش از این در سال 96 طرح تثبیت قیمت بنزین در سال 97 به تصویب رسیده بود. در رابطه با افزایش قیمت حاملان فرآورده های نفتی اما نوساناتی وجود داشت.