سیحون که تقریبا تمام مردم ایران حداقل یکی از شاهکارهای معماری او را دیده اند در یکم شهریور ماه 1299 در تهران متولد شد.خانوادهی او همه از بزرگان هنر موسیقی بودند و پدربزرگش، میرزا عبدالله فراهانی از پیشگامان موسیقی سنتی و معروف به پدر موسیقی سنتی بود. او پس از پایان تحصیلاتش در رشتهی معماری دانشکدهی هنرهای زیبای دانشگاه تهران، به دعوت آندره گدار رییس وقت ادارهی باستانشناسی برای ادامهی تحصیل به فرانسه سفر میکند و سه سال در دانشسرای عالی ملی هنرهاى زیباى پاریس (بوزار) تحت تعلیم اوتلو زاوارونى به تکمیل دانش معمارى خود مى پردازد.و موفق به دریافت مدرک دکترا میشود. او در 23 سالگی، و پس از بازگشت به ایران نخستین اثر معماری خود را که بنای یادبودی برای آرامگاه ابوعلیسیناست، طراحی می کند.
مهندس سیحون بعد از طراحى و اجراى آرامگاه بوعلى سینا (همدان) پروژه هاى زیادى را طراحى و اجرا مى کند که از جمله آنها مى توان به مقبره عمر خیام (نیشابور)، مقبره کمال الملک (نیشابور)، مقبره و موزه نادر شاه افشار (مشهد)، مجلس شوراى ملى، موزه توس (مقبره فردوسى)، و حدود 150 خانه و ویلاى خصوصى براى شخصیت هاى مشهور زمان او اشاره کرد که تقریبا همه به اقتضاى مفهومی که داشته اند از مصالح ساده و مقاوم محلى تشکیل شده اند و آموزه هاى مدرسه بوزار پاریس در آنها پیاده شده است. سیحون همچنین سالها عضو شوراى ملى باستان شناسى، شوراى عالى شهرسازى، شوراى مرکزى تمام دانشگاه هاى ایران و کمیته بین المللى ایکوموس (Icomos) بوده و به مدت 15 سال مسئولیت مرمت تمام بناهاى تاریخى ایران را بر عهده داشته است. او پس از تحصیل و بازگشت به ایران مدتی به ریاست دانشکده هنرهای زیبای دانشگاه تهران منصوب می شود که از فعالیتهای او تاسیس سه رشتهی شهرسازی، تئاتر و موسیقی و سالها تدریس معمارى در این دانشکده و تربیت نسلی از بزرگ ترین معماران معاصربوده است.
آرامگاه فردوسی
آرامگاه فردوسی، یادمانی است در توس در شمال مشهد در خاکجای ابوالقاسم فردوسی که توسط هوشنگ سیحون بر پایهٔ طرح پیشین آن که توسط حسین لرزاده با کمی تغییرات در ابعاد و اندازه و تزئینات طراحی و بازسازی شد.
ساختمان کنونی آرامگاه در سال ۱۳۱۳ همزمان با آیینهای هزاره فردوسی گشایش یافت. . آرامگاه که به شکل بناهای پرسپولیس و مقبره کورش در پاسارگاد ساخته شده است از سه قسمت تشکیل شده است که اولین بخش آن، میانی ترین بخش است و از سنگ قبری از جنس مرمر به ابعاد ۱٫۵×۱ متر و حدود ۰٫۵ متر ارتفاع تشکیل شده است و در مرکز در سکوی مرمری قرار گرفته است. بخش دوم شامل تالاری مربع شکل است که از سنگ مرمر ساخته شده و داخل آن با کاشی تزئین گشته است و چهار ستون بلند با دو سر ستون بزرگ در چهارگوشه این تالار موجود میباشد و تصویر مردی بالدار در بالای ضلع جنوبی بنای اصلی ایجاد گشته است که ویژگیهای پرسپولیس را بیشتر به یاد میآورد و سومین بخش محوطه پلکانی پوشیده از سنگ مرمر است که اتاق روی آن قرار گرفته است و تعداد زیادی از اشعار فردوسی روی دیوار آن حک گشته است که حسین حجار باشی زنجانی سنگتراشی سنگهای بنا و قبر را انجام داده است و سنگ نوشتههای آرامگاه را که به خط نستعلیق و از اشعار فردوسی میباشد از آثار طاهرزاده است. و طراحی معماری آن اثر هوشنگ سیحون است.
آرامگاه بوعلی سینا
نخستین اثرى که مهندس سیحون ازخود به جا گذاشته، آرامگاه بوعلى سیناى همدان است که در مسابقه اى که «انجمن آثار ملى» آن زمان به مناسبت بزرگداشت هزاره بوعلى سینا از سوى یونسکو برپا مى کند، جایزه اول را به دست مى آورد. جایزه اى که ساختن مقبره بوعلى سینا بود. ساختمانى که در 28 سالگى سیحون آغاز و در سى سالگى اش به پایان رسید. هنگامی که در یک گفت وگوى اختصاصى از مهندس سیحون پرسیده شد: «چطور آن همه عبارت پراکنده و نمادها و نمودهاى تاریخى هم روزگار را در یک ساختار چند صدایی گنجاندید، که در نهایت از آن یک صداى هماهنگ به چشم و گوش بیننده برسد؟» او پاسخ داد: «آرامگاه بوعلى تنها یک آرامگاه یا مقبره نیست، بلکه آرامگاه یا مقبره جزئى از کل است که یادبود بوعلى است. من خواسته ام با عوامل و عناصر معمارى چه از نظر شکلى و چه از نظر عددى، از راه نماد و سمبل، شخصیت بوعلى را بیان کنم. و این موضوع در ایران یا سایر جاها معمول نبوده است. شکى نیست که براى هماهنگ کردن این عناصر ممارست و پیگیرى و مطالعه فراوان لازم است که در موقع خود سعى کرده ام کوتاهى نکنم. پس با یک نوع دانش فراگیر در ترکیب و تلفیق این عناصر کوشش خود را به کار برده ام تا چیزى به دست بیاید که در برابر دید شما است. این را هم بگویم که در تمام کارهایم جزئیات، هر قدر بى اهمیت، از ذهن من دور نبوده و به فراموشى سپرده نشده است. ویژگی کار هوشنگ سیحون را باید در نحوه استفاده از مصالح دید. او نخستین معمار ایرانی بود که آهن و سیمان را به طور عیان در ساختمان به کار برد. وضوح ساخت و شهامت در بیان بی پرده آن که با بانک سپه و اداره پست آغاز شد در خانه ها نیز شکل خاص خود را یافت. وضوح ساخت، یافتن حساسیت و سلیقه شخصی نسبت به ترکیب سنگ و آهن را باید در حقیقت موفق ترین بیان او از لحاظ مصالح دانست. سیحون در تحول بعدی خود و به سبب نگاهی که همواره به معماری ایران داشت ارزش های دیگری را در کار خود گسترش داد.
آرامگاه خیام
آرامگاه کنونی خیام در شهر نیشابور از شاخصترین کارهای هوشنگ سیحون است. این آرامگاه در باغی که مقبره امامزاده محروق، از نوادگان امام سجاد (ع) در آن واقع است، قرار گرفته؛ این باغ در زمان حیات خیام در محله شادیاخ نیشابور بوده است. آرامگاه یا بنای یادبود خیام از ساختمانهای شاخص طراحی شده در ایران است که تلفیقی موفق از عناصر سنتی و مدرن را به نمایش گذاشته است. هوشنگ سیحون خود درباره این بنا گفته بود: «آرامگاه خیام در باغ امامزاده محروق نیشابور قرار داشت. اولین کاری که باید انجام میدادم این بود که به گونهای طراحی کنم که آرامگاه خیام و امامزاده محروق تداخل پیدا نکنند؛ به همین منظور من برای باغ محوری عرضی تعریف کردم تا آرامگاه را که در گوشه شمال شرقی باغ قرار داشت از امامزاده جدا کنم. من مکانی در باغ را که اختلاف ارتفاع سه متری نسبت به درختان زردآلوی باغ داشت انتخاب کردم، چون این مکان سه متر پائینتر قرار دارد و فصل بهار شکوفههای زردآلو روی مزار میریزد. خیام ریاضیدان، منجم و ادیب بود؛ سعی داشتم که این سه جنبه شخصیتی در مزارش تجلی پیدا کند.
آرامگاه نادرشاه افشار
آرامگاه نادرشاه بنایی است در مجموعه باغ موزه نادری در شهر مشهد که به یادبود نادرشاه افشار در سال 1342 خورشیدی توسط هوشنگ سیحون طراحی و ساخته شده است. ساختمان آرامگاه نادرشاه از قسمت مرکزی که محل تدفین نادرشاه است و دو تالار موزه تشکیل شده که یکی از آنها موزه اسلحه دورههای مختلف تاریخ ایران و دیگری موزه اسلحه و آثار مربوط به دوران نادرشاه را نمایش میدهد. ساختمان جدید آرامگاه نادرشاه افشار در تاریخ 12 فروردین ماه سال 1342 به همت انجمن آثار ملی ایران در باغ نادری بازگشایی شد.
آرامگاه کمالالملک
آرامگاه کمالالملک از دیگر بناهای طراحی شده توسط هوشنگ سیحون است. این بنا در شهر نیشابور (مدفن کمالالملک) قرار گرفته است. موقعیت این بنا در نزدیکی آرامگاه عطار نیشابوری در محله شادیاخ در نیشابور (شهر کهن) و موقعیت کنونی در خیابان عرفان (نیشابور) است. حجم بنا از قوسهایی متقاطع که بر روی اقطار مربع زده شدهاند پدید آمده که این قوسهای متقاطع، «تاقهای چهاربخش» را که در معماری سنتی ایران بسیار دیده شدهاند تداعی میکنند و احتمالاً منبع الهام طراح نیز بوده است. طراح با بهرهگیری خلاقانه از قوس و با پیچشی که در ایده کلی آن ایجاد کرده، به نتیجهای ظاهراً متفاوت با هندسهای پیچیده دست یافته است. این طرح نوآورانه با به کارگیری سازه پوستهای بتنی اجرا شده است. این بنا در مراسمی در تاریخ 12 فروردین 1342 خورشیدی رونمایی شد.
گفتگو با ابتکار
مهندس سیحون در دیماه سال 1391 در گفتگویی اختصاصی با روزنامه ی ابتکار بخشی از دغدغه های خود در مورد هنر و معماری را اینگونه بیان کرده بودند: ممالک عربی پول بادآورده نفت را میدهند و توی نمایشگاهها و نوشتهها و کتب تاریخی پولها خرج میکنند که اسم”هنر اسلامی” و”معماری اسلامی” را به نام خود رایج کنند. چند سال پیش در سوئیس نمایشگاهی تحت عنوان”هنر اسلامی” برپا شده بود ولی 98 درصد آن آثار هنری منحصر به ایران بود و در کنارش هم یک چرخ چاه از عربستان هم گذاشته بودند، همین و بس. این تعصبات خاص است که پول میدهند و برای خودشان سهم میخرند، آنهم از سهم هنر ایران. به اضافه، ممالک مسلمان از اندونزی تا مراکش و از ترکستان در غرب چین تا وسط آفریقا و حتی قسمتی از اروپا با تفاوتهای بسیار فاحش جغرافیائی، فرهنگی و تاریخی قرار گرفته اند که هیچ شباهتی فی المثل بین معماری اندونزی با معماری سنگال وجود ندارد و لذا نمیتوان از چیزی به نام”معماری اسلامی” نام برد. صرف وجود مساجد، آنهم با سبکهای مختلف و گاها متضاد در این کشورها توجیه کننده استفاده از واژه فوق نمیشود.
نظر شما