به گزارش «پرشین خودرو»، آلودگی هوای تهران و راهکارهای برون رفت از وضعیت اضطراری روزهایی که گذشت، موضوع یک مناظره مجازی است که با حضور و مشارکت فعال دکتر عیسی کشاورز؛ مدیر گروه فرهنگ و هنر دانشگاه جامع علمی کاربردی و مدرس دانشکده ی خبر، محمد صادق افراسیابی؛ مدیرگروه علمی تخصصی روابط عمومی دانشکده خبر، دکتر سپیده فهیمی ‌فر، دکترای علم اطلاعات و دانش‌شناسی، خسرو شاه محمدی اهوازی؛ کار‌شناس ارشد فضای مجازی، سید جهانگیر آقازاده؛ مدیر رسانه‌های آموزشی شبکه ملی فرهنگ وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، راحله حقیقی؛ کارشناس مدیریت دانش، اعظم خان آبادی، پژوهشگر علوم اجتماعی، سجاد خسروانیان؛ خبرنگار و کارشناس روابط عمومی، امیرحسین سماوات، عضو گروه مدیران سایتهای پرشین بلاگ، علی اصغر مینایی، قائم مقام سابق معاونت سیاسی سازمان صدا وسیما، فاطمه اصلان‌زاده؛ دانشجوی دکترای سیاستگذاری فرهنگی، سید محسن میربهرسی، کارشناس فضای مجازی و مولف کتاب سواد رسانه ای و رسانه های دیجیتال و مریم عمادی، فعال فرهنگی و رسانه‌ای در فضای وایبر انجام شد. آنچه در پی می‌آید مشروح این مناظره وایبری است. راحله حقیقی: چند هفته ای است، در بین اعضای خانواده خودمان یا در میان اقوام و آشنایان شاهد بروز بیماریهایی هستیم عجیب و غریب. از گلو دردهای غیر عادی و سوزش شدید چشم گرفته تا سردرد و سرگیجه های بسیار وحشتناک. متاسفانه پزشکان هم در نخستین مراجعه نه داروی مناسب میدهند و نه تشخیص درست و .... اما وقتی موضوع را پیگیری می کنیم می بینیم که همه به دلیل آلودگی هوا است. بدون تعارف امروز آلودگی هوا به سایه ی مرگ بر سر شهر تهران تبدیل شده است. به وضوح همه ی این ها تهدیدی است برای ما، چه از نظر روحی و روانی و چه از نظر مباحث مالی و ... سوال این است. چه باید کرد؟ فاطمه اصلان زاده: امروز آلودگی هوا به یکی از بحرانی ترین معضلات محیط زیست تبدیل شده است که به طور جدی برای سلامت شهروندان خطرناک است ، به نظر می رسد که این مشکل زیست محیطی بدون هماهنگی و همکاری همه سازمان و ارگان ها قابل حل نیست. به نظر میرسد علاوه بر هماهنگی همه سازمان و ارگانها برای حل مشکل آلودگی هوا، مردم نیز باید به صورت خود جوش وارد این مسئله شوند. حقیقی: به نظر می رسد تعداد زیاد ساخت و ساز، ترافیک وحشتناک شهر تهران، حضور پر تعداد خودروهای شهرستانهای تهران آن هم به صورت کاملا بی ضابطه به طوری که حتی در اغلب خیابانهای محدوده طرح ترافیک، اقدام به مسافرکشی میکنند، نبود ساز و کار مناسب برای حمل و نقل عمومی و .... از عوامل موثر در افزایش الودگی شهر تهران و رسیدن به وضعیت فعلی است. مریم عمادی: دقیقا همین طور است. اما اینکه ما فقط دولت و ارگانها را مسئول بدانیم درست نیست. به نظر من ریشه ی بسیاری از مشکلات از جمله آلودگی هوا به موضوع فرهنگ برمیگردد. اینکه همه ی ما اصرار داریم با خودروی شخصی وارد خیابانهای شهر تهران شویم، این مسئله دارای ریشه های فرهنگی است. همه جا فرهنگ حرفی برای گفتن دارد و بسیاری از مشکلات ما باز هم به حوزه ی فرهنگ برمیگردد. حقیقی: نقش سازمان ها و عموم جامعه در این فرهنگسازی چیست؟ عیسی کشاورز: دوستان من صلاحیت فنی در بحث را ندارم و موضوع دوستان را فقط معالعه می کنم اما فرهنگسازی از نظر کارشناسی درست نیست فرهنگ ساخته نمی شود فرهنگ شکل می گیرد. اصلان زاده: اخیرا شاهد برگزاری کمپین آسمان آبی و زمین پاک از سوی شهرداری تهران هستیم که در چهار راه های پرترافیک از جمله ولیعصر در حال برگزاری است. این اقدام، اقدامی نمادین برای حساس کردن ذهن مردم نسبت به توجه به محیط زیست است. محمد صادق افراسیابی: برای حل معضل آلودگی هوا، باید در ابتدا اتاق های فکری در سطوح دانشگاهی و تخصصی و با حضور نخبگان به صورت جدی شکل بگیرد. تمامی راهکارهای پیشنهادی باید جمع آوری شود. در مرحله بعد باید اتاق فکر دیگری از میان مسئولین مرتبط با این موضوع و نمایندگانی از اتاق فکر دانشگاهی تشکیل شود. باید راهکارهای اتاق فکر دانشگاهی به بحث گذاشته شود و راهکارهایی که قابلیت اجرا دارند مشخص شود. پس از تعیین راهکارهای اجرایی، باید این راهکارها در سه دسته تقسیم بندی شوند. دسته ی اول، راهکارهای فنی و تخصصی نظیر حذف آلاینده های غیر مجاز از سوخت خودروها و ... دسته دوم راهکارهای اجتماعی نظیر حمایت از تشکیل NGO های مردمی با حدف حمایت از طرح های سالم سازی زیست محیط شهری و ... در نهایت دسته سوم راهکارهای فرهنگی و رسانه ای است. در این مرحله باید مشکلات فعلی مشخص شود. باید دید باورهای مردم نسبت به موضوع آلودگی هوا و عوامل آن چیست و قرار است مردم به چه باوری برسند؟ فاصله میان باور مطلوب و باور ایده آل، فاصله ای است که باید با طراحی کمپین های فرهنگی و رسانه ای برای آن برنامه ریزی شود. پس از طراحی یک کمپین فرهنگی و رسانه ای، در مرحله ی اول باید زمینه سازی شود. مثلا اگر قرار است ما به مردم بگوییم که خودروهای شخصی را نباید از خانه جز در تعطیلات آخر هفته بیرون بیاورند، باید ابتدا زمینه سازی شود. فیلمها، سریالها، نماهنگ ها، گزارشهای خبری، تبلیغات محیطی، تیزرها، پیامکها و رسانه های دیجیتال همه باید به صحنه بیایند و مضرات حضور خودروهای شخصی در طول هفته برای مردم تبیین شود. دوره ی زمینه سازی دوره ای است که صرفا مسائل مربوط به موضوع مد نظر ما بدون نام بردن از سازمان های متولی آلودگی هوا بیان می شوند. در این دوره نخبگان اجتماعی نقش مهمی دارند. سفارش مقالات بدون نام بردن از متولیان این مسئله و دعوت از نخبگان اجتماعی برای تبیین ضرورت کنار گذاشتن استفاده از خودروهای شخصی در این دوره بسیار حائز اهمیت است. پس از دوره ی زمینه سازی، دوره شکل گیری است. در این مرحله نهادهای عمومی و حاکمیتی می توانند به صورت رسمی وارد شوند و دغدغه های خود را بیان کنند. حتی با استفاده از بسیج افکار عمومی و تبدیل فضای عمومی رسانه ها به میز مذاکرات حوزه ی سیاستگذاری عمومی، میشود برای تصویب قوانینی مرتبط با فعالیتی که در دوره ی زمینه سازی انجام داده ایم تلاش کنیم. اینجا است که نقش نهادهای متولی موضوع آلودگی هوا در جامعه احساس می شود. پس از آنکه دوره ی زمینه سازی به اتمام رسید و قوانین تصویب شدند و مسائل مد نظر نهادهای رسمی بیان شد، دوره سکوت فرا میرسد. در این دوره باید مدتی راجع به مسئله سکوت کرد تا تبلیغ به ضد تبلیغ تبدیل نشود و در نهایت مراحل تثبیت پیام مد نظر سازمانهای حاکمیتی به صورت هر چند وقت یکبار دنبال خواهد شد. با توجه به اشاره ای که خانم اصلان زاده به موضوع طراحی کمپینهای فرهنگی و رسانه ای کردند و با توجه به ارتباط طراحی کمپین با حوزه ی تخصصی روابط عمومی احساس کردم بد نیست توضیحی راجع به این موضوع داده باشم. اصلان زاده: تاثیر گذاری در فرهنگ عمومی مردم مبنی بر رعایت مسایل زیست محیطی زمانی امکان پذیر است که رسانه های جمعی از جمله صدا و سیما و سایر رسانه های شنیداری و مکتوب به صورت روتین بخشی از فعالیت خود را مختص اطلاع رسانی و افزایش آگاهی مردم در خصوص ضرورت توجه به محیط زیست شهری قرار دهند. در بند الف ماده 189 قانون برنامه پنجم توسعه به عنوان قانون فرادستی خط مشی کشور در این خصوص مشخص شده است که همه دستگاه های دولتی و نهادهای عمومی باید در راستای حفاظت و حمایت از محیط زیست گام بردارند . خان آبادی: این مساله را میشود از دیدگاه های مختلف و با تمرکز بر جنبه های مختلف آن بررسی کرد. نگاه به مساله جمعیت ایران و بررسی مساله تمرکز بالای 20درصد جمعیت ایران در تهران، ریشه یابی های فرهنگی و بررسی مساله از دیدگاه سبک زندگی و برنامه ریزی درجهت ارزش ها و هنجارهای اصلاح کننده شرایط فعلی مکانیزم های ارتقای فرهنگ شهروندان و ... از جمله پیشنهادهای بنده هستند. اصلان زاده: به عبارتی آموزش های شهروندی مبنی بر اینکه باید مردم به این باور برسند که طبیعت و محیط زیست خود را دوست داشته باشند یکی از ضرورت ها به شمار می آید. خان آبادی: حتی سیاست های اقتصادی، عمرانی و ... تاثیرگزارند. برای نمونه ساده، تولید و عرضه انبوه اتومبیل های بی کیفیت و غیر استاندارد داخلی و عدم برنامه ریزی برای خودردهای اسقاطی . فهیمی فر: مشکل بعدی کمبود تعداد درختان است وقطع درختان. اصلان زاده: بله این مشکل در مناطق شمال تهران بیشتر به چشم می خورد که بسیاری از باغات از بین رفته و به جای آن برج ساخته شده است . فهیمی فر: یعنی از یک طرف آلودگی حاصل از سوخت ماشین ها. ازطرف دیگر کمبود وسایل حمل و نقل عمومی و از بین رفتن درختان. ‪امیر حسین سماوات: کارخانجاتی که آلاینده هم هستند یکی دیگر از معضلات آلودگی هوا است. اصلان زاده: به عبارتی توسعه پایدار از توجه همه جانبه به مسایل اجتماعی اقتصادی و محیط زیست دست یافتنی است . عمادی: در ایران فرهنگ استفاده از وسایل نقلیه عمومی شکل نگرفته و از طرفی عدم وجود میزان کافی وسایل نقلیه عمومی، تعداد ماشین های در تردد را افزایش می دهد. خان آبادی: بنده فکر میکنم هرکدام از این موضوعات میتواند موضوع یک رساله دکترا باشد و البته همچنان برای پیشبرد بحث و رسیدن به حداقل اکتشافی اولیه و مفید برای تحقیقات عمیق بحثهایی که انجام می شود مفید است اما باید این راه در سایر مسیرهای تحقیقاتی هم دنبال شود. حقیقی: شهرک سازی های داخل تهران را هم نباید نادیده گرفت، 8 سال پیش منطقه سوهانک، بسیار ارام بود، تردد اتومبیل کم و هوا عالی بود، اما متاسفانه با ساخت و سازهای عجیب امروز اثری از ان محیط زیست عالی و کوچه باغهای دل انگیز نیست. فهیمی فر: دوستان الان راهکارهای عملی را لطفا بفرمایند. البته اگر بتوانیم دلایل آلودگی هوا را به موارد ذیل خلاصه کنیم: 1- وسایل نقلیه فراوان در خیابان ها 2- عدم نظارت و کنترل وسایل نقلیه شخصی 3- کمبود وسایل حمل و نقل عمومی 4- سوخت نامناسب و احتراق نادرست 5- کارخانه های آلاینده و آلودگی های ناشی از آن 6- کمبود تعداد درختان و عدم توجه به محیط زیست اگر مواردی دیگری نیز در نظر دارید به فهرست اضافه کنید. اصلان زاده: کاهش فضای سبز . سجاد خسروانیان: به نظر من بحث آلودگی هوای پایتخت تا زمانی که برای جمعیت موجود در این شهر تصمیم گیری نشود، حل شدنی نیست. بحث تغییر پایتخت باید در اولویت کاری دولت قرار بگیرد، نبود وسایل حمل و نقل به اندازی کافی و مطلوب یکی از چالش های استفاده فراوان از خودروهای شخصی توسط مردم است. تا زمانی که کیفیت حمل ونقل افزایش پیدا نکند مشکل ترافیک و آلودگی هوا حل نخواهد شد . اصلان زاده: البته اولین اقدام انجام فعالیت های پژوهشی همه جانبه از سوی همه سازمان ها ونهادهای مختلف با همکاری دانشگاه سراسر کشور برای ارائه و به دست آوردن بهترین راهکارهای اجرایی در سطح شهر تهران برای برون رفت از بحران آلودگی هوا است. خسروانیان: وقتی که مردم برای سوار شدن در مترو یا اتوبوس های تندرو باید ساعت ها معطل شوند یا به زور فشار خودرا در اتوبوس یا مترو جای دهند چاره ای جز آوردن خودرو شخصی ندارند که آوردن خودرو شخصی نیز ترافیک و آلودگی هوا را با دنبال خواهد داشت. شاه محمدی: مساله فقط زیادی وسایل عمومی نیست، بلکه خیابان بندی و اتوبانها هم مهم هستند. مثلا خط پارک وی تا راه آهن از مسیر خیابان حضرت ولی عصر(عج) انبوه اتوبوس ها موجب ترافیک سنگین میشود، بطوریکه گاه بیش از 15 اتوبوس پشت چراغ قطار هستند. یا اتوبان امام علی علیه السلام و شهید چمران را ببینید خط اتبوس تند رو موجب شده که اتوبان به خیابان تبدیل شود، مساله این است. سماوات: چیزی که مسلم هست این است که نیازمند عزمی همه جانبه و از طرف دولت و تمامی دستگاه های اجرایی و بخصوص خود مردم هستیم تا کمی از این آلودگی کاسته شود . خسروانیان: نبود یک مدیریت شهری واحد چالش امروز کلان شهرهای ما است. باید مشکل به صورت ریشه ای حل شود و یک مدیر واحد در شهرها داشته باشیم تا در خصوص آلودگی هوا و دیگر معضلات بتواند به خوبی چاره اندیشی کند. سماوات: سال گذشته دولت مصوبه ای داشت که چند وزارتخانه قرار بود برای رفع آلودگی هوا کارهایی را انجام دهند. و بیشترین سازمانی که بدنبال اجرای این مصوبه بود سازمان محیط زیست بود که همچنان با دقت در حال بررسی کارکرد وزارتخانه های مورد بحث است. خسروانیان: متاسفانه به دلیل نبود مدیریت یکپارچه شهری در حوزه آلودگی هوا و دیگر حوزه ها هر سازمان ساز خود را می زند و سلیقه ای و با برداشت های مختلف اقدامی انجام می دهند که خروجی ندارد و تنها مردم هستند که از این تصمیم های نادرست آسیب می ببینند. به نظر من در اولین گام برای حل مشکل آلودگی هوا باید ناوگان حمل ونقل عمومی تقویت شود به حدی که مردم با آسانی و در کمال آرامش و اطمینان بتوانند از این ناوگان استفاده کنند و سپس ممنوعیت تردد وسایل نقلیه اجرایی شود تا از این آلودگی کاسته شود البته این اقدام موقتی است. سماوات: پیشنهاد خوبی است. ولی بعید میدانم باز هم عملی شود . بطور مثال عرض میکنم اگر ناوگان حمل و نقل هم خوب سرویس دهی بکند از همین گروه چند نفر از حمل و نقل عمومی استفاده میکنند؟ من تصور میکنم قبل از هر امری باید اراده ای بر انجامش باشد. تا زمانیکه تک تک افراد جامعه تلاشی برای داشتن هوای پاک نکنند چیزی تغییر نخواهد کرد، بقیه موارد را بعد از این مورد باید لیست کرد و برای آن چاره ای ساز کرد. ‪بیایید و از الان برای ۲۹ دی که روز هوای پاک است هر چقدر که میتوانیم تلاش کنیم که همین یک روز را از وسیله نقلیه عمومی استفاده کنیم . خسروانیان: با حرف جنابعالی موافقم. اما باید زیرساخت آماده باشد تا مردم هم اراده را آغاز کنند. سماوات: بزودی سازمان محیط زیست گزارشی ارائه خواهد کرد که در آن کارکرد وزارتخانه هایی که باید برای سلامت مردم وظایفی را انجام میدادند را بررسی کرده و احتمالا با نمودار مشخص میکند که چه کسانی فعالیت مثبتی داشته و چه کسانی میل به فعالیت برای بهبود هوا نداشته اند. امیدوارم این شفاف سازیها موجب تحرک برخی افراد که سلامت مردم برایشان اهمیتی ندارد بشود، چیزی که بنده میبینم این است که سازمان محیط زیست به شدت بدنبال داشتن هوای پاک برای کلانشهرها و همینطور تهران است. امیدوارم همه سازمانها و نهادها، وزارتخانه ها، شرکتهای خصوصی و دولتی و ... در راس همه تک تک مردم دست به دست هم بدهند تا بتوانیم هوایی سالم تنفس کنیم . فهیمی فر: دوستان راه حل دیگر آن است که سعی کنیم حرکتی در زمینه عدم قطع درختان داشته باشیم، باغ ها را عرض نمی کنم حتی محوطه های پیاده روی نزدیک منزل ما که پر از درخت بود قطع شدند. کاش کمپین حمایت از محیط زیست تشکیل شود به مفهوم کاملا مردمی. نظیر صندوق صدقات که افراد به صورت خودجوش هزینه ای را بپردازند و در ایجاد محیط سالم با کاشت درخت و نظایر آن همکاری کنند. اصلان زاده: بله، باید همگی تلاش کنیم تا تهران را به شهر زندگی تبدیل کنیم. علی اصغر مینایی : بنظر میرسد وضعیت موجود (الودگی هوا در کلانشهرها ) از عدم متولی مسئول و پاسخگویی رنج میبرد که بقیه نهادها و سازمانها تحت نظر آن مدیریت شوند و از طرفی خلاء قانونی که سازمان متولی را در اجرای برنامه ی کوتاه مدت، میان مدت و بلند مدت تحت نظارت و پاسخگویی قرار دهد، هم یک معضل است. اصلان زاده: البته فقدان فرهنگ سازی نسبت به همزیستی مسالمت آمیز با طبیعت و دوستی با آن، بخش عمده مشکلات در این زمینه است. یکی از راهکارهای برون رفت از کلاف سردرگم مشکلات زیست محیطی تهران و سایر کلانشهر های کشور مدیریت یکپارچه شهری است تا از این طریق به شهری سالم و خلاق دست پیدا کنیم. سید جهانگیر آقازاده: هنوز هم به نظر من بهترین كار عوض كردن پایتخت است. اگر یک شهر كوچك بشود پایتخت اداری تهران، درصد زیادی از مشكلات آن حل میشود. به نظر میرسد تهران اشباع شده و به بن بست خرده، جغرافیای تهران بیش از این كشش مسائل زیست محیطی ندارد. استفاده بیشتر از آی تی و توسعه خدمات الكترونیك هم به كاهش سفرهای شهری منجر میشود و طبیعتا باعث كاهش آلودگی میشود. فهیمی فر: مطالب خیلی خوب مطرح شد و البته هر چند شاید خود ما به یک دیدگاه جامع نرسیدیم اما به تعبیر دکتر افراسیابی اتاق فکری شکل گرفت که باید بعد از این توسط سازمانهای حاکمیتی دنبال شود و همین اتاق فکرها تقویت شود تا نهایتا راهکارهای جامعی پیشنهاد و اجرایی گردد. بنابراین بحث را با پیشنهاد آقای آقازاده به اتمام میرسانیم تا بعدها ببینیم چه اتفاقی خواهد افتاد؟