دوچرخه‌سواری نه تنها به کاهش آلودگی هوا کمک می‌کند، بلکه فواید جسمی و روحی بی‌شماری نیز برای شهروندان دارد. فواید دوچرخه‌سواری را می‌توانید از هلندی‌هایی بپرسید که در کشورشان تقریباً به ازای هر نفر یک دوچرخه وجود دارد. یا از ایتالیایی‌هایی که حاضرند به هر دری بزنند تا مردم را تشویق کنند به جای اتومبیل با دوچرخه سر کار بروند.

میلان، آلوده‌ترین شهر اروپا از نظر آب و هواست. هوای این شهر سال 2012 آن‌قدر بد شد که طبق آمار دولت ایتالیا، 84 هزار نفر به خاطر آلودگی هوا جان خود را از دست دادند. برخی گزارش‌ها حاکی از این است که میزان «بنزن» در هوای میلان به اندازه‌ای است که گویی هر یک از ساکنین این شهر، روزی 15 سیگار می‌کشند. سال گذشته میلادی، هم میلان و هم رم محدودیت‌های ترافیکی وضع کردند تا با آلودگی هوا مقابله کنند. اما محدود کردن عبور و مرور اتومبیل‌ها تنها راه‌حلی نیست که مسئولین شهری در ایتالیا به آن فکر کرده‌اند.

راه‌حل دیگری که مسئولین تصمیم گرفته‌اند آن را امتحان کنند و البته برای اولین بار هم نیست که در اروپا آزمایش می‌شود، پرداخت پول به شهروندانی است که مسیر خانه تا محل کار را با دوچرخه طی کنند. فرانسه سال 2014 این روش را امتحان کرد. مقامات این کشور قول دادند به شهروندانی که تا محل کار خود با دوچرخه بروند، به ازای هر کیلومتر، 25 «سانتیم» (یک صدم فرانک) بدهند. با این حال، این طرح پس از مدتی ناکام ماند، چون شمار شهروندانی که متقاعد شده بودند با دوچرخه به محل کار بروند، کم‌تر از انتظارات دولت بود. در عین حال، آزمایش این روش در برخی کشورهای دیگر اروپایی موفقیت‌آمیزتر بوده است.

راه‌حلی به سبک ایتالیایی

مقامات میلان امیدوارند با افزایش مبلغ پرداختی به شهروندان، بتوانند هم از تجربه ناموفق فرانسه فاصله بگیرند، هم راه‌حلی برای مشکل آلودگی هوا پیدا کنند، و هم احتمالاً مانع از تکرار محدودیت‌ها درباره طبخ پیتزا به روش سنتی و با اجاق‌های هیزمی شوند؛ محدودیتی که در آخرین روزهای سال گذشته میلادی در یکی از شهرهای ایتالیا وضع شد. مقامات ایتالیایی برای آن‌که مانع از این اتفاقات شوند، بودجه‌ای 35 میلیون یورویی را به طرح جدید خود اختصاص داده‌اند.

قرار است برای اطمینان از این‌که افراد ثبت‌نام کرده در این طرح، واقعاً از دوچرخه برای رفتن به محل کار استفاده می‌کنند، از یک نرم‌افزار در گوشی‌های هم‌راه آن‌ها استفاده شود. مقامات می‌گویند دانشگاه پلی‌تکنیک میلان متعهد شده تا در این‌باره به آن‌ها کمک کند. «پی‌یرفرانچسکو ماران» مسئول حمل‌ونقل شورای شهر میلان در این خصوص می‌گوید: «نرم‌افزار [این کار] وجود دارد؛ البته صددرصد بی‌نقص نیست، اما هیچ‌کس هم به فکر اعطای مبالغ زیاد [به شهروندان] نیست.»

دوچرخه‌سواری یکی از بهترین راه‌ها برای کاهش آلودگی هواست

متخصصین ایتالیایی درباره شانس موفقیت‌آمیز بودن این طرح اتفاق‌نظر ندارند. برخی معتقدند طرح دولتی برای حل مشکل میلان نمی‌تواند میزان آلودگی هوای این شهر را به طرز چشم‌گیری کاهش دهد. این در حالی است که برخی دیگر مانند «هولگر هابولد» مسئول سیاست‌گذاری مالی و اقتصادی «فدراسیون دوچرخه‌سواران اروپا» (متشکل از فدراسیون‌های ملی حامی ترویج استفاده از دوچرخه در میان شهروندان) نسبت به نتایج این طرح، خوش‌بین‌تر هستند.

هابولد با اشاره به موفقیت طرح مشابهی که در بلژیک پیاده شده، نتیجه‌بخش بودن چنین طرحی را در ایتالیا هم ممکن دانسته است. البته مقامات بلژیک، راه‌حل هوشمندانه‌تری را انتخاب کرده‌اند: ارائه تخفیف مالیاتی به مشاغلی که کارمندان خود را به استفاده از دوچرخه برای رفتن به محل کار تشویق کنند. همین طرح به تنهایی حدود چهار میلیون یورو در سال برای کارفرمایان بلژیکی سود داشته است.

با توجه به ترافیک سنگین میلان، بعید است که بتوان شمار زیادی از شهروندان را به دوچرخه‌سواری متقاعد کرد، اما دولت ایتالیا ظاهراً مصمم است تا شانس خود را امتحان کند؛ اگرچه که آمار سالانه بیش از 400 هزار مرگ به علت آلودگی هوا در اروپا نشان می‌دهد مشکل آلودگی هوا در این قاره به این زودی‌ها حل‌شدنی نیست.

تنها کشور ایتالیا یا شهر میلان نیست که با مشکل آلودگی هوا مواجه است. بسیاری از کشورهای دیگر دنیا هم کم و بیش با این مشکل روبه‌رو هستند و خیلی از آن‌ها برای حل مسئله به فکر ترویج استفاده از دوچرخه افتاده‌اند. آن‌چه اکنون تحت عنوان «فرهنگ دوچرخه‌سواری» شناخته می‌شود، در کشورهایی مانند آلمان، هلند، دانمارک، سوئد، چین، ژاپن و بنگلادش نیز ترویج می‌شود.

البته در اغلب جوامعی که دوچرخه‌سواری به عنوان یک فرهنگ جا افتاده است، زیرساخت‌های مناسب این کار هم فراهم است، از جمله ایستگاه‌های بزرگ و متعدد در سراسر شهر برای نگه‌داری و عرضه «دوچرخه‌های اشتراکی» و خطوط مستقل برای دوچرخه‌سواران در خیابان. از جمله شهرهای آمریکایی که فرهنگ دوچرخه‌سواری را فعالانه پذیرفته و اجرایی کرده‌اند سان‌فرانسیسکو، پورتلند، مدیسون، لینکلن و شهرهای دوقلوی مینیاپولیس و سنت‌پال هستند.

آمار سال 2011 درباره موفق‌ترین کشورها در ترویج استفاده از دوچرخه‌سواری بسیار جالب توجه است. هلند در این سال بهترین آمار را داشته است، به گونه‌ای که تقریباً به ازای هر نفر در این کشور یک دوچرخه وجود داشته است. جمعیت 16.65 میلیون نفری هلند سال 2011 برای دوچرخه‌سواری 16.5 میلیون دوچرخه داشتند. بنابراین 99.1 درصد از هلندی‌ها می‌توانستند از دوچرخه برای رفت و آمد استفاده کنند.

در همین سال، چین به عنوان آخرین کشور در بین 10 کشور موفق، به ازای جمعیتی بیش از 1.34 میلیارد نفر، بیش از 500 میلیون دوچرخه داشت. یعنی بیش‌تر از 37.2 درصد از جمعیت چین می‌توانستند دوچرخه سوار شوند. هم‌چنین آمار در شانگهای (پرجمعیت‌ترین شهر چین) نشان می‌داد حدود 60 درصد از مردم این شهر از دوچرخه استفاده می‌کردند. شهر پکن پایتخت چین، اواخر سال 2015 میلادی به فاصله 10 روز، دو بار هشدار قرمز آلودگی هوا صادر کرد. این در حالی بود که پکن تا آن زمان هرگز چنین هشداری را صادر نکرده بود.

کشورهای دیگر نیز در لیست 10 کشور برتر دنیا از نظر تعداد دوچرخه به ازای جمعیت، شامل دانمارک (80.1 درصد)، آلمان (75.8 درصد)، سوئد (63.7 درصد)، نروژ (60.7 درصد)، فنلاند (60.4 درصد)، ژاپن (56.9 درصد)، سوئیس (48.8 درصد)، و بلژیک (48 درصد) بودند. آمریکا در سال 2011 با جمعیتی بیش از 310 میلیون نفر، حدود 100 میلیون دوچرخه داشت و با 32.2 درصد جزء 10 کشور اول دنیا محسوب نمی‌شد. جالب است بدانید در سال 2011، بیش از یک میلیارد دوچرخه در دنیا وجود داشت، یعنی دو برابر تعداد اتومبیل‌ها. ضمناً سالانه 100 میلیون دوچرخه ساخته می‌شد، در مقابل 50 میلیون اتومبیل.

از میان تمام راه‌حل‌ها، چرا دوچرخه‌سواری؟

دلایل متعددی برای انتخاب فرهنگ دوچرخه‌سواری به عنوان راه‌حل نه تنها آلودگی هوا، بلکه ترافیک، کم‌بود جای پارک، اضافه وزن و بیماری‌های مختلف، هزینه‌های بالا، و بسیاری مسائل دیگر وجود دارد. در این‌جا به برخی از آن‌ها اشاره می‌کنیم:

1- کره زمین را نجات دهید: بگذارید این مورد را با مثالی از انگلیس توضیح دهیم. در این کشور اتومبیل‌ها مقصر اصلی تولید حدود 60 درصد از گازهای گل‌خانه‌ای هستند که بر اثر «حمل‌ونقل» ایجاد می‌شود (در آمریکا این میزان، 30 درصد است). هم‌چنین 70 درصد از مسیرهایی که مردم در انگلیس طی می‌کنند، کم‌تر از 8 کیلومتر است، مسیری که به راحتی می‌توان در عرض 20 دقیقه یا کم‌تر با دوچرخه طی کرد. آمار سالانه 5 هزار مرگ و ابتلای افراد بی‌شمار به انواع بیماری‌های دیگر به خاطر آلودگی هوا همگی نشان می‌دهد حجم حضور اتومبیل در انگلیس باید کاهش پیدا کند. این در حالی است که پیامدهای آلودگی هوا بر فتوسنتز گیاهان و مشکلات دیگر از جمله استفاده از انرژی‌های تجدیدنشدنی در ساخت اتومبیل را نادیده بگیریم. دوچرخه‌سواری هیچ‌یک از این آسیب‌ها را به طبیعت و کره زمین نمی‌رساند.

2- پزشک خود را از کار بی‌کار کنید: یک دوچرخه‌سوار 65 کیلوگرمی با رکاب زدن تنها با سرعت 16 کیلومتر در ساعت، می‌تواند حدود 400 کالری در هر ساعت بسوزاند.

مطالعات ثابت کرده که چند بار دوچرخه‌سواری در هفته، فشار خون و استرس را کاهش می‌دهد و از آن‌طرف انرژی و روحیه کلی شما را بهبود می‌بخشد. در کنار این‌ها باید تقویت قلب و عضلات، کاهش 50 درصدی ابتلا به بیماری قلبی، تقویت سیستم ایمنی، بهبود تنفس و چندین و چند خاصیت دیگر دوچرخه‌سواری برای جسم و روح‌تان را در نظر بگیرید. بعد از مدتی دوچرخه‌سواری به وضوح خواهید دید که کم‌تر نفس کم می‌آورید و کارهای فیزیکی بیش‌تری می‌توانید انجام بدهید، چون با تقویت قلب، طی هر بار ضربان، خون و اکسیژن بیش‌تری به بدنتان می‌رسد.

3- وزن خود را تنظیم کنید: همان‌طور که گفته شد، دوچرخه‌سواری به سوزاندن کالری کمک می‌کند. کاهش وزن نیز یکی از نتایجی است که با دوچرخه‌سواری خیلی بی‌زحمت به دست می‌آورید. بسیاری از افرادی که برای رفت و آمدهای معمولی خود در شهر از دوچرخه استفاده می‌کنند، می‌گوید طی سال او استفاده از دوچرخه، بدون آن‌که عادات غذایی خود را تغییر دهند، بین 7 تا 10 کیلو وزن کم کرده‌اند.

4- عضویت خود در باشگاه را لغو کنید: به محض آن‌که دوچرخه خریدید، می‌توانید عضویت خود در باشگاه بدن‌سازی محل را پایان بدهید. دوچرخه‌سواری در فضای آزاد قطعاً از تردمیل یا دستگاه‌های دیگری که در باشگاه می‌بینید و از طرز کار بعضی از آن‌ها هم سردرنمی‌آورید، بهتر است. نه نیازی هست در صف استفاده از این دستگاه‌ها بمانید و نه هر ماه مبلغی به عنوان حق عضویت بدهید.

5- یک چشمه جوانی مختص خودتان داشته باشید: نکته شگفت‌انگیز درباره دوچرخه‌سواری، احساس جوان بودنی است که به شما می‌دهد. هم‌چنین با دوچرخه‌سواری می‌توانید سال‌های بیش‌تری از ماهیچه‌ها، مفاصل و اندام‌های خود استفاده کنید. این «ورزش» بدن شما را روی فرم نگه می‌دارد و به این ترتیب، امکان آسیب‌دیدگی شدید در شما به شدت کاهش پیدا می‌کند. به همین دلیل است که دوچرخه‌سواران 55 ساله، 35 ساله به نظر می‌رسند و 80 ساله‌هایشان هنوز هم دوست دارند دوچرخه سوار شوند. بنابراین دوچرخه‌سواری شبیه‌ترین چیز به یک چشمه جوانی در دنیای واقعی است.

6- هرگز دیر سر کار نرسید: از آن‌جایی که دوچرخه‌سوارها چیزی به نام ترافیک را نمی‌شناسند، احتمال این‌که استفاده از دوچرخه شما را خیلی سریع‌تر از اتومبیل شخصی یا وسایل حمل‌ونقل عمومی به محل کارتان برساند، زیاد است. البته این بیش‌تر در مورد کسانی صدق می‌کند که فاصله خانه تا محل کارشان خیلی زیاد نباشد؛ استفاده از دوچرخه در مسیرهای 4 تا 7 کیلومتری معمولاً بصرفه‌تر از اتومبیل و حمل‌ونقل عمومی است. یک آمار عجیب: آمریکایی‌ها نه تنها هر روز بیش از 50 دقیقه وقت در مسیر خانه تا محل کار و بعکس سپری می‌کنند (این مدت در شهرهای شلوغ مانند نیویورک دو برابر است)، بلکه هر سال بیش از 700 دلار هزینه سوختی را می‌پردازند که پشت ترافیک مصرف کرده‌اند.

7- همه جا، جای پارک شماست: وقتی دوچرخه دارید، تقریباً همه جا تبدیل به جای پارک شما می‌شود. بنابراین نه تنها سریع‌تر به مقصد خود می‌رسید، بلکه وقتی رسیدید، نیازی نیست تا شعاع چند کیلومتری به دنبال جای پارک بگردید. ضمن این‌که هنوز به ذهن هیچ‌کس نرسیده تا از دوچرخه‌سوارها بابت پارک، هزینه‌ای دریافت کند.

8- شهرتان را بهتر از راننده‌ها ببینید: وقتی سوار بر دوچرخه و با سرعت دل‌خواهتان در حال حرکت به سوی مقصد هستید، می‌توانید خیلی راحت‌تر از راننده‌های اتومبیل یا حتی موتورسیکلت از محیط اطراف لذت ببرید. اگر تا کنون متوجه شده‌اید که طی کردن یک مسیر با موتورسیکلت چه‌قدر لذت‌بخش‌تر از اتومبیل است، باید بدانید تجربه دوچرخه‌سواری از موتورسیکلت هم بسیار لذت‌بخش‌تر است. سوار بر دوچرخه می‌توانید از بوی خوش نان تازه، زیبایی گل‌ها در میدان‌ها و پارک‌های درون مسیر، و حتی سبک‌های مختلف معماری در ساختمان‌های شهرتان لذتی ببرید که رانندگان اتومبیل هیچ‌گاه نمی‌برند. ضمناً هر وقت خواستید، می‌توانید بایستید و عمق لذتتان از جذابیت‌های درون مسیر را با دیدن گل‌ها از نزدیک یا به دندان کشیدن تکه‌ای نان تازه، بیش‌تر کنید.

9- در هزینه‌هایتان صرفه‌جویی کنید: این مزیت، جنبه‌های بسیار زیادی دارد. استفاده از یک دوچرخه به جای اتومبیل یا حتی موتورسیکلت، هزینه‌های شما را به طرز چشم‌گیری کاهش می‌دهد. بگذارید هزینه‌های اتومبیل را بشماریم: خرید، بیمه، بنزین، روغن، استهلاک، جریمه‌های گاه و بی‌گاه، و غیره. این‌ها جدای از هزینه و وقتی است که برای گرفتن گواهی‌نامه و تمدید آن می‌گذارید. هم‌چنین هزینه‌ای که باید هنگام اجاره کردن خانه بابت داشتن پارکینگ بپردازید. جنبه‌های دیگر این مزیت؟ هزینه بلیت تاکسی و اتوبوس و مترو (و همین‌طور نگرانی و عصبانیت به خاطر تأخیر و شلوغی وسایل نقلیه عمومی) از زندگی‌تان حذف می‌شود.

10- لذت ببرید: یکی از جنبه‌های مهم زندگی شما، لذت است. این لذت همیشه نباید در فعالیت‌های پیچیده یا گران‌قیمت باشد. یک نکته که هر دوچرخه‌سواری به آن اذعان دارد، این است که دوچرخه‌سواری یک کار لذت‌بخش است. شاید به همین دلیل عمل‌کرد افرادی که با دوچرخه سر کار می‌روند، بهتر از سایر هم‌کارانشان است. به علاوه، وقتی دوچرخه‌سواری می‌کنید، اگر دوچرخه‌سوار دیگری را ببینید که با شما هم مسیر است، تقریباً غیرممکن است که با او دوست نشوید و طی مسیر با صحبت با یک‌دیگر زمان را سپری نکنید.

ده‌ها دلیل دیگر نیز می‌توان برای استفاده از دوچرخه به جای اتومبیل آورد: کاهش هزینه‌های راه‌داری، کاهش هزینه‌های خدمات درمانی، کاهش هزینه کارفرمایان به خاطر افزایش بازدهی کارمندان (کارمندان دوچرخه‌سوار، سالانه یک روز کم‌تر مرخصی استعلاجی می‌گیرند)، افزایش جذب ویتامین دی (و کاهش خطر سرطان و بیماری‌های قلبی)، طولانی شدن عمر، بهتر بودن دوچرخه‌سواری از دویدن به عنوان یک ورزش، کم‌تر قرار گرفتن در معرض تنفس هوای آلوده نسبت به رانندگان گرفتار در ترافیک، کم‌خطرتر بودن دوچرخه‌سواری نسبت به رانندگی یا موتورسواری، و غیره.

همه این دلایل می‌تواند انگیزه‌ای برای شروع دوچرخه‌سواری از همین امروز باشد. مشکل آلودگی هوا در کشور ما نیز مدتی است که تشدید شده، اما به نظر نمی‌رسد خود ما به فکر حل این مشکل باشیم. البته شاهد تلاش‌هایی جهت گسترش فرهنگ دوچرخه‌سواری بوده‌ایم، اما این تلاش‌ها آن‌گونه که باید، نتیجه‌بخش نبوده است. راه‌حل شاید این باشد که هم دولت انگیزه بیش‌تری برای استفاده شهروندان از دوچرخه ایجاد کند و هم شهروندان خود را موظف بدانند برای سلامتی خود و نسل‌های بعدی، تا حد امکان برای رفت و آمد از دوچرخه استفاده نمایند.

منبع: ایلنا