پرشین خودرو: این روزها شاهدیم خودروهای الکتریکی که برخلاف تصور عامه، قبل از خودروهای بنزینی متداول بوده و از آنها استفاده می شد، این روزها دوباره به دوران اوج خود بازمی گردد. به گزارش «پرشین خودرو»، این در حالی است که به نظر می رسد برخلاف جهتگیری جهانی صنعت خودروسازی و تلاش های فراوان دانشگاهیان ایرانی، صنعت و دولت ایران از این موضوع مهم غافل مانده است. نه حرکتی جدی در صنعت خودروسازی ایران برای حرکت به سمت ساخت یا حتی مونتاژ این خودروها دیده می شود و نه تمایلی نزد قانونگذاران یا مجریان قانون برای حمایت و تشویق مردم جهت حرکت به آن سو. این در حالی است که کارشناسان معتقدند حمل و نقل الکتریکی می تواند تنها چاره بحران فاجعه بار آلودگی هوا در شهرهای بزرگ ایران و راهی برای خلاصی دولت از پرداخت میلیاردها میلیارد سوبسید سوخت در کشور باشد. به همین منظور پای صحبت ها و درددل های دکتر علی آرام، عضو جوان هیات علمی دانشگاه صنعتی شریف و عضو کمیته علمی مسابقه ملی طراحی ماشین های برقی نشستیم که به چالش های پیش رو و بررسی شکل نگرفتن این صنعت در ایران می پردازد. آیا متداول شدن خودرو و موتور سیکلت های برقی می تواند مشکل آلودگی هوا را حل کند؟ عمده آلایندگی که ما در تهران شاهد آن هستیم مربوط به موادی است که از اگزوز خودروها بیرون می آید. چیزهایی که از اگزوز بیرون می آید آلاینده های مختلف با کیفیت های متفاوت است. یک زمانی سرب بود که از حدود 15سال پیش از سوخت حذف شد با بنزین های بدون سرب؛ قدیم ها یک مقداری هم هیدروکربن نسوخته بود که الان به این دلیل که عمده موتورهایی که در خودروها داریم موتورهای انژکتوری است به تولید هیدروکربن های نسوخته کمتری منجر می شود. به گزارش جام جم، اینها اقداماتی است که انجام شد، اما قرار بود پنج ساله محقق شود، ولی 15 سال به درازا انجامید. اما مشکلی که وجود دارد این است که ما در بحث رعایت استانداردها تاخیر داریم که معمولا هم با ضعف انجام می شود و اداره استاندارد هم اهرمی ندارد که بتواند این اقدام را سریع تر عملی کند. خودروی الکتریکی مزیتی که دارد در این است که اگر خودروساز درست هم رعایت نکند اگزوزی ندارد که ماده مضری از آن به بیرون منتشر شود. یعنی از اگزوزشان آلاینده ای خارج نمی شود؛ اما باز هم این به آن معنی نیست که الزاما بدون آلایندگی است. چون بسته به آن برقی که مصرف می کند و این که آن برق از چه منابعی تامین شده باشد، در هر صورت آلایندگی دارد. ولی منبع آلایندگی بیرون از شهرهاست. خب، یک تعریف این است که ما یا آلایندگی جهانی (global) داریم یا محلی (local). ما الان مشکلی که در تهران داریم بحث محلی بودن آلایندگی است. یعنی اگر همین آلایندگی در جای دیگری وجود داشت خیلی کم بود، چون باد خیلی سریع همه آلاینده ها را منتقل می کند. بحث دیگری هم که وجود دارد این است که مقدار آلاینده هم کم می شود؛ یعنی اگر به ازای یک خودروی بنزینی ما صد واحد آلاینده اضافه می کنیم یک خودروی برقی می تواند این رقم را به 30 یا 40 واحد برساند. یعنی مقدار آلاینده ها هم خیلی کم می شود. غیر از این که آلاینده کننده را به نیروگاه و جای دیگری برده ایم، مقدار آلاینده هم کم می شود. چه مشوق هایی لازم است تا مردم به سمت استفاده از خودروهای الکتریکی سوق داده شوند؟ ببینید، در کشورهای مختلف سیاست گذاری فرق می کند. مثلا ممکن است از مالیات خرید و عوارض سالانه معاف شوند، سوبسید به تولید کننده پرداخت شود، پارکینگ شان مجانی باشد و... مثلا می توانیم بگوییم در محدوده طرح ترافیک فقط موتورسیکلت های الکتریکی حرکت کنند. البته قانونگذار در برخی موارد نکته ای را جا انداخته است؛ مثلا الان دولت حدود 80 تا 85 درصد قیمت اتوبوس های شهری را به صورت سوبسید پرداخت می کند. یعنی کسی که اتوبوس را می خرد قیمت خیلی کمی پرداخت می کند، ولی در بحث خودروهای برقی چنین نگاهی وجود ندارد. چرا خودروهای برقی نادیده گرفته می شود؟ در بحث خودروی الکتریکی می گویند بنزین لیتری 700 تومان است، بعد می گویند قیمت معادل الکتریکی آن تقریبا 1500 تومان می شود، اما حرف ما این است که اولا بنزین با توجه به قیمت جهانی خود، قیمتی بالاتر از 700 تومان دارد و دولت الان دارد بابت آن سوبسید می دهد. دوم این که هزینه سلامت هم داریم که باید بین 400 تا 500 تومان به همان رقم 700 تومان اضافه کنیم. طبق شنیده ها 18 هزار میلیارد تومان هزینه ای است که این آلایندگی ها دارد به کشور تحمیل می کند. البته به نظر من از این رقم هم بیشتر است؛ اما در این میان هیچ دولتمردی حاضر نیست هزار میلیارد تومان روی خودروهای الکتریکی سرمایه گذاری کند تا سالانه 18 هزار میلیارد تومان ضرر ندهیم. چند سال پیش خاطرم هست که می گفتند 4000 نفر در تهران از آلودگی هوا می میرند. مقدار سرطان های پوستی، دستگاه تنفسی و گوارشی که از آلودگی هوا متاثر می شود در تهران خیلی بیشتر است. بحث استاندارد سر و صدا و آلودگی صوتی نیز اعمال نمی شود، در صورتی که صدای خودروهای ما خیلی زیاد است. مشکل اصلی حال حاضر در این است که گفته می شود اگر استفاده از خودروهای برقی عملی شود، تلف کردن منابع کشور است. در صورتی که این حرف حرف غلطی است، بخصوص در مورد شهری مثل تهران که شرایط اضطراری دارد. چه کسی این حرف را می زند؟ خیلی ها. سال گذشته که ما برای مسابقه ها دائم باید به دنبال خودروساز، وزارت صنایع و وزارت فلان و فلان می رفتیم برای گرفتن پشتیبانی مالی، معاون وقت وزارت صنعت، معدن و تجارت کارهای ما را بی اهمیت و بچه بازی خطاب کردند. به ما می گویند شما می خواهید دکان درست کنید! یعنی نگاهشان اصلا نگاه سازنده ای نیست به موضوع. در صورتی که مسئول این امر وزارت صنایع است. خودروساز می گوید من برای آموزش دادن مالیات می دهم. می گویند برو از کسی که مالیات را به آن پرداخت کرده ایم پول بگیر. خب، ما مالیات را از چه کسی بگیریم؟! از وزارت کشاورزی که نمی توانم سهم آموزش و توسعه فناوری را بگیرم. باید از وزارت صنایع بگیرم. خب، چرا آنها کمک نمی کنند؟ الان تقربیا دو سال از شروع پروژه هیبرید می گذرد. در دانشگاه تهران، دانشگاه شریف، علم و صنعت و دانشگاه آزاد قزوین روی این موضوعات کار کرده اند. از این اشخاص بپرسید که از آن پروژه ده میلیارد تومانی چند میلیون تومان قرارداد به اینها پرداخت شده است؟ اصلا ببینید ده میلیون تومان هم پروژه گرفته اند؟ بالاخره نباید در چنین پروژه ای در مقیاس ملی از بضاعت علمی کشور استفاده شود؟ در آن زمان به خاطر دارم ما یک جلسه به بهینه سازی رفتیم. به ما گفتند بحث خودروی الکتریکی در تمام دنیا جمع شده است و کسی روی آن دیگر کار نمی کند. بعدش نفت گران شد و ناگهان دیدیم خودروی الکتریکی خیلی دارد جدی می شود. هم در کشور ما منطقی است و هم در دنیا خیلی روی این قضیه کار می شود. به نظر می رسد برای همگانی شدن خودروهای الکتریکی یا قانون باید اجبار کند همراه با لیزینگ خوب، یا این که قانون اجبار نکند و سوبسید خوبی پرداخت شود؟ بله، بالاخره یکی از این اهرم های اقتصادی وجود داشته باشد. چون صرف این که بگوییم اهرم قانونی تردد نکردن را اجرا کنیم در محدوده طرح یا هر محدوده دیگری، سختگیرانه است و کار خیلی ها بر اثر این امر کساد می شود؛ هم کار کسی که قصد داشته چیزی را با پیک بفرستد و هم کسی که این کار را انجام می داده است. چرا علاقه ملی برای حرکت به سمت الکتریکی شدن حمل و نقل دیده نمی شود؟ الان که درگیری های صنعت خیلی زیاد است، ولی آن زمانی هم که درگیری نداشتند و منابع مالی شان خوب بود، چون هیچ الزامی نداشتند و نگاهشان این بود که این خودرو اگر هم بیاید مثلا با تیراژ چند ده هزار صرفه اقتصادی ندارد، کاری نکردند. از طرف دیگر مشتری هم پیش خودش حساب و کتاب می کند. می گوید مثلا من یک سمند برقی بخرم به دو برابر قیمت بنزینی و دولت هم سوبسیدی نمی دهد. ما هم می گوییم خب، بنزین گران تر است، ولی برق ارزان تر. مشتری هم می گوید که من سالی دو میلیون تومان پول بنزین می دهم که حالا قرار است بشود 500 هزار تومان پول برق. خب، آن تفاوت فاحش قیمت چند سالی طول می کشد تا جبران شود که تا آن موقع باید رفت یک خودروی جدید خرید. مشتری با این حساب و کتاب می بیند که برایش صرفه اقتصادی ندارد چنین کاری انجام دهد. مزایای لیزینگ، ورود به طرح، پارکینگ رایگان یا مالیات کمتر هم که برای مشتری در نظر گرفته نمی شود. خودروساز هم می داند که اگر چنین خودرویی را ارائه دهد برای مشتری ها جذابیتی ندارد و کسی خریدار آن نیست. فرض کنید یک چنین خودروی برقی ای رونمایی شود، بعد در آخر سال بگوییم فقط 54 دستگاه از آن فروخته ایم. خب، طبعا خودروساز رغبتی برای این کار ندارد. خب چون خودروساز این نکات را می داند که با این وضع قوانین و زیرساخت جذابیتی برای مشتری ندارد به این سمت حرکت نمی کند. زیرساخت قانونی اش از کجا باید بیاید؟ از مجلس یا از شهرداری ها و شوراهای شهر؟ به نظرم باید از مجلس بیاید. شاید الان مجلس نتواند به تنهایی این کار را انجام دهد و لازم باشد بعضی از وزارتخانه های دولت یا مراکز علمی دانشگاهی همکاری کنند و کار را جلو ببرند. یکی از انتقادهای من به سازمان محیط زیست است. وظیفه یک مدیر سازمان محیط زیست که فقط حرف زدن نیست. خیلی کارها می توانند انجام دهند. به نظرم یک کار جمعی است که همه باید کمک کنند. از طرفی نمی توان نقش محلی شوراهای شهر برای تصویب قوانین شهری و شهرداری ها در اجرای آنها را نیز نادیده گرفت. به نظرم شهرداری ها چون گیر و بندهای کلان مجلس و دولت را ندارند، می توانند داوطلبانه زیرساخت های نمادین به وجود آورند. حتی اگر یک استفاده کننده هم داشته باشد، ارزش تبلیغاتی و فرهنگسازی دارد. مشکل کجاست؟ هم دانش و هم فناوری تولید خودروی الکتریکی الان در ایران وجود دارد، اما محصول تولید نمی شود، چون بازاری وجود ندارد. بازاری وجود ندارد، چون راستش را بخواهید این محصول هنوز برای مصرف کننده گران تر از نوع بنزینی یا گازوئیلی است. اما آن نوع که سوخت فسیلی می سوزاند صدها گرفتاری دیگر دارد و فناوری قدیمی است که دارد در دنیا منسوخ می شود. ما باید برای آینده سرمـــایه گذاری کنیم. ما نیاز داریم دولت از خریداران این خودروهای برقی با پرداخت سوبسید حمایت کند، تا شوراهای شهر قوانین سهل و تشویق کننده تصویب کنند، تا مردم تشویق به خرید شوند، تا این صنعت رونق بگیرد و آن همه توانایی بالقوه دانشگاهی به فعل درآید. در آن صورت برای یک بار در طول تاریخ معاصر، ما همزمان با همه دنیا روی یک صنعت کار را شروع می کنیم. این یک فرصت تاریخی است که اگر دیر بجنبیم بزودی فقط حسرتش را خواهیم خورد، مثل خیلی حسرت های دیگر.