به گزارش «پرشین خودرو»، یکی از صحنه‌های آشنا در گردنه‌های نفسگیر جاده‌های شمال در ماه گرم شهریور، کاپوت‌های بالا رفته و موتورهای جوش آورده است. شاید پاسخ این پرسش که چرا ماشینم جوش می‌آورد، خیلی ساده و بدیهی به نظر برسد، اما اگر تا پایان این مطلب با ما همراه شوید، اطلاعات ارزشمندی به دست خواهید آورد. ما تلاش خواهیم کرد با آشنا کردن شما با همه اجزای یک سیستم خنک کننده غیر مستقیم (آب خنک) و نوع تحت فشار آن که در اکثر خودروهای امروزی استفاده می شود، دانش شما را نسبت به این سامانه مهم افزایش دهیم. شکی نیست علم به عملکرد سیستم خنک کنندگی خودرو باعث بهبود رفتار راننده در مسیرهای مختلف می شود و به این ترتیب از داغ کردن شیر غران شما در سربالایی های جاده چالوس و گردنه کندوان جلوگیری خواهد کرد. اجازه دهید بحث را از اینجا شروع کنیم که یکی از اثرات و نتایج انجام کار و فعالیت گرماست. چرا راه دور برویم. از بدن خودمان مثال می آوریم. بعد از انجام هر فعالیت، گرما در ماهیچه ها و دیگر اعضای بدن ایجاد می شود. این گرما باید به طریقی دفع شود تا بدن همیشه در یک محدوده دمایی خاص قرار داشته باشد. سیستم بدن برای انجام این مهم از گردش خون کمک می گیرد​ (البته نقش اصلی خون، تامین اکسیژن و مواد غذایی و... برای اعضای بدن است) به نحوی که گرما را از اعضای گرم بدن مثل کبد می گیرد و آن را به خنک ترین عضو یعنی پوست که معمولا با تعریق این عمل را تسریع می کند، منتقل می کند. حال به سراغ خودرو و عضو تولیدکننده قدرت در آن یعنی موتور می رویم. موتور خودرو برای تولید قدرت به انفجار در واحدی به نام سیلندر نیاز دارد که طی آن بنزین، گاز طبیعی یا گازوئیل سوزانده و در نتیجه باعث ایجاد گرما می شود. برای ادامه کار، موتور باید در محدوده دمایی مشخصی قرار گیرد (زیاد بودن دما باعث آسیب​ به موتور و کم بودن دما نیز بازده موتور را کاهش می دهد). برای انتقال گرمای ایجاد شده در موتور از سیستم خنک کننده استفاده می شود تا گرما را از گرم ترین نقاط یعنی اطراف سیلندر به رادیاتور به عنوان خنک ترین نقطه انتقال دهد. نکته قابل توجه این است مطالبی که در ادامه می آید برای سیستم خنک کننده غیرمستقیم (آب خنک) و نوع تحت فشار آن که در اکثر خودروهای امروزی استفاده می شود، است. مایع خنک کننده نقش خون را در سیستم خنک کننده بازی می کند. چون آب در صفر درجه یخ می بندد و دچار افزایش حجم می شود، به موتور آسیب می زند؛ پس به آن ضد یخ که معمولا اتیل گلیکول است با نسبت تقریبی 25 درصد به آن اضافه می کنند. در ضمن این افزودنی باعث بالا بردن نقطه جوش آب نیز می شود. پیشنهاد می شود حداقل هفته ای یکبار مقدار مایع خنک کننده و نشتی آن چک شود و هر دو سال یکبار کل مایع سیستم عوض شود. رادیاتور مخزنی از جنس آلیاژ مس است که با توجه به کانال های تعبیه شده در آن، وظیفه انتقال حرارت موجود در آب را به عهده دارد بنابراین باید همواره کنترل کرد ​ سطح آب در مخزن رادیاتور بیش از دو سانتی متر پایین تر از دهانه مخزن نباشد. در صورت مسدود شدن کانال های رادیاتور، عمل خنک کنندکی سیستم دچار اختلال می شود و امکان جوش آوردن آن بالا می رود. برای رفع این عیب، آن را به اصطلاح سیخ می زنند، همچنین باید از لحاظ نشتی رادیاتور را چک کرد. گفتنی است در بعضی مواقع از این نقاط هوا وارد سیستم می شود و اصطلاحا سیستم هوا می گیرد که یکی از علل شایع جوش آوردن خودروست. چون هوا اصلا نمی تواند بخوبی آب​ وظیفه انتقال گرما را انجام دهد. واتر پمپ یا پمپ آب وسیله ای است که به منظور گردش سریع و راحت آب موجود در رادیاتور و اطراف موتور به کار رفته و حرکت آن از طریق موتور و تسمه پروانه تامین می شود. به این صورت که چون همیشه در قسمت پایین رادیاتور آب خنک و در بالای آن آب گرم (برگشت داده شده از موتور) وجود دارد، لذا برای رساندن آب برای خنک کردن قطعات موتور از شیلنگ پایین رادیاتور، آب به وسیله مکش حاصل از واترپمپ وارد کانال های بدنه سیلندرهای موتور شده و پس از گردش اطراف سیلندرها و خنک کردن آنها، در حالی که خود آب مقداری گرم شده، از طریق کانال های سیلندر به گرم ترین نقطه موتور که سرسیلندرهاست، هدایت و پس از عبور از اطراف سوپاپ ها و شمع ها و خنک نمودن آنها از طریق ترموستات و لوله های بالا جهت خنک شدن مجدد وارد رادیاتور می گردد. در صورت خرابی واتر پمپ یا پاره شدن تسمه آن، موتور دچار داغ شدن (جوش آوردن) می شود. ترموستات سوپاپی است که در مسیر راه آب برگشتی از موتور به رادیاتور قرار دارد و کار آن ثابت نگهداشتن دمای آب موتور است. با توجه به این که بیشترین ساییدگی قطعات موتور زمانی است که موتور در حال سرد کار می کند برای کوتاه کردن این زمان باید از گردش آب جلوگیری شود که این با ترموستات انجام می شود و تا وقتی درجه حرارت آب اطراف ترموستات به حدود 80 درجه برسد، اجاز عبور آب را می دهد. به گزارش جام جم، در بعضی مواقع ترموستات گیر کرده و باز نمی کند. در این حالت موتور جوش می آورد. منبع انبساط منبع انبساط ظرفی است با گنجایش حدود دو لیتر از جنس پلاستیک که کنار رادیاتور نصب می شود. هنگام جوش آوردن و گرم شدن بیش از حد موتور، آب اضافی رادیاتور با باز شدن سوپاپ فشار در رادیاتور از طریق شیلنگ سر ریز وارد منبع انبساط شده و از هدر رفتن آب جلوگیری می شود. تذکر: اتومبیل هایی که منبع انبساط دارند برای اضافه کردن آب به باز کردن در رادیاتور نیاز ندارند، بلکه آب را داخل منبع انبساط می ریزند. این کار به کمتر زنگ زدن رادیاتور کمک می کند. توجه کنید​ همیشه از آب مقطر یا آب جوشیده خنک شده برای اضافه کردن به سیستم استفاده کنید. ​پروانه یا فن وسیله ای که از موتور به وسیله تسمه و در بعضی خودروها توسط الکتروموتور انرژی لازم را دریافت می کند و کار آن​ مکش هوا از شبکه های رادیاتور و خنک کردن آب رادیاتور است. در صورت خرابی فن، ماشین شروع به داغ کردن می کند، بخصوص در حالت در جا. شیلنگ ها​ وظیفه انتقال آب را دارد. باید از لحاظ نشتی و نفوذ هوا به سیستم چک شود. نکته: در صورت جوش آوردن خودرو از خاموش کردن آن جدا خوداری کنید و تا وقتی درجه حرارت آن را به حد نرمال نرسانده اید خودرو را خاموش نکنید، چون باعث خرابی موتور (گریپاژ کردن) می شود. نکته: جوش آوردن مداوم علاوه بر آسیب جدی که به موتور وارد می کند باعث اختلال در عملکرد صحیح آن نیز می شود. یکی از آسیب های جدی داغ کار کردن موتور، سوختن سرسیلندر و آسیب به رینگ و پیستون است که می تواند هزینه های گزافی روی دست صاحب آن بگذارد. برای جلوگیری از این موضوع فقط کافی است چند نکته ساده را رعایت کنید. اول این که اگر خودروی شما دائم جوش می آورد، احتمالا نقصی در رادیاتور، ترموستات یا واترپمپ وجود دارد. حتما آنها را کنترل کنید. در فصل گرما و قبل از سفر حتما میزان آب رادیاتور را چک کنید و مطمئن شوید جایی در سیستم خنک کننده موتور نشتی وجود ندارد. نشتی آب علاوه بر این که باعث کاهش موجودی آب سیستم خنک​کننده می شود، می تواند باعث ورود هوا به سیستم و به قول معروف هوا گرفتن نیز شود که بسیار خطرناک است.