پرشین خودرو: گروه ایران
به گزارش «پرشین خودرو»، نزدیک به 10 سال از ورود اولین خودروهای سواری چینی به بازار ایران می گذرد. عرضه اولین مدل های خودروهای تجاری چینی در ایران نیز سبقه ای مشابه دارد. حضور خودروهای چینی در خیابان های شهرهای کشورمان، باتوجه به تقویت موقعیت خودروسازان چینی در صنعت جهانی خودروسازی و تثبیت جایگاه این کشور به عنوان بزرگترین تولیدکننده خودرو در جهان با صادرات سالیانه نزدیک به یک میلیون دستگاه خودرو اعم از تجاری و سواری، همانند سایر نقاط دنیا یک واقعیت گریزناپذیر است.
اگرچه همکاری خودروسازان ایرانی با همتایان چینی شان همواره به واسطه جایگزینی آنها با شرکای اروپایی و آسیایی صنعت خودروسازی ایران، یک عقب گرد فاحش و چشمگیر تلقی شده است، اما نباید فراموش کرد همین شرکت های چینی در سایر بازارهای در حال توسعه، در رقابتی برابر با خودروسازان سایر کشورها، موفق به کسب سهم بازار و عرضه محصولات خود شده اند.
اشباع تدریجی بازارهای داخلی در چین، ادامه روند افزایشی تولید خودروهای سواری و تجاری و تمرکز بیشتر غول های خودروسازی بر صادرات در این کشور، حاکی از تشدید عرضه خودروهای چینی در طی چند سال آینده، در بازارهای اقصی نقاط دنیاست. اما فارغ از آنچه که در عرصه جهانی در انتظار صنعت خودروسازی چین نشسته است، در ایران، اتخاذ رویکرد کاملاً سلبی نسبت به حضور شرکت ها و محصولات چینی در بازار و در مقابل گشودن درهای بازار بدون هرگونه سیاست گذاری و برنامه ریزی براساس ظرفیت ها و نیازهای صنعت و بازار خودروی کشور دو اشتباه محتمل و زیان بار در این مسیر خواهد بود.
حتی اگر در ابتدای حضور خودروسازان چینی در بازار ایران، بازار کشورمان اهمیتی برابر با سایر کشورها در نزد ایشان داشت، در حال حاضر تداوم همکاری با خودروسازان ایرانی و عرضه خودروهای چینی در ایران به یکی از مهمترین دغدغه های صادراتی این شرکت ها مبدل شده است. صادرات خودروهای چینی در سال 2013 با افت محدود 3.5 درصدی در بخش تجاری و 9.8 درصدی در حوزه سواری مواجه شد.
برای اطلاع از روند صادرات این محصولات در سال 2014 باید تا انتشار آمارهای رسمی در این خصوص صبر نمود، اما واضح است که در صورت ادامه یافتن روند کاهشی در طی دو سال آینده، بخش قابل توجهی از شرکت ها و نام های تجاری معطوف به صادرات در چین با بحران مواجه خواهند شد. از 10 بازار برتر صادراتی خودروهای چینی، روسیه به عنوان دومین بازار با سهم 9.52 درصدی در کل صادرات خودروهای چینی در سال 2013، به دلیل اعمال تحریم های جدید در نتیجه بحران الحاق منطقه کریمه به خاک روسیه، قطعاً از دسترس خودروسازان چینی خارج شده و عراق و اوکراین نیز با سهم به ترتیب 3.521 و 3.26 درصدی به دلیل مشکلات سیاسی و امنیتی و اختلافات داخلی سرنوشت مشابهی خواهند داشت.
بدین ترتیب بازار ایران به عنوان چهارمین بازار صادراتی خودروهای چینی در سال 2013 بیش از پیش حائز اهمیت و ارزش شده و ارتقاء ایران به دومین بازار صادراتی پس از الجزایر و پیشی گرفتن آن از شیلی در سال جدید میلادی کاملاً محتمل است و به نظر می رسد سرنوشت صنعت خودروسازی چین در حوزه صادرات در سال 2015 در بازار ایران رقم خواهد خورد.
فارغ از اینکه چه رویکردی نسبت به نحوه ورود و ادامه حضور خودروهای چینی در بازار کشور داشته باشیم، در خصوص اهمیت همکاری با شرکت های چینی برای بخش خصوصی فعال در صنعت خودروسازی کشور نمی توان تردید نمود. در اثنا حاد شدن تحریم صنعت خودروسازی ایران، همکاری با خودروسازان چینی فضای تنفس مورد نیاز شرکت های خصوصی که طبیعتاً به دلیل دسترسی محدود به منابع مالی آسیب پذیرتر بودند، را فراهم نمود. قطعاً در طی این سال ها در صورت عدم وجود گزینه همکاری با خودروسازان چینی، بخش قابل توجهی از فعالان خصوصی صنعت خودروسازی ایران به طور کامل از گردونه صنعت و رقابت حذف می شدند.
هرگونه سیاست گذاری در صنعت خودروسازی، در صورت تمایل به حفظ رقابت در بازار و عرضه محصولات متنوع در صنعت، باید نیم نگاهی به تثبیت موقعیت خودروسازان خصوصی داشته باشد و چنین شرایطی ایجاب می نماید سیاست گذاران به طریقی با حضور و عرضه خودروها چینی در بازار کشور کنار بیایند. هنر سیاست گذاران و متولیان مدیریت کلان صنعت کشور، ترسیم دورنمایی است که در آن باوجود تمامی ضرورت ها و محدودیت های موجود، ظرفیت های صنعت خودروسازی کشور به کار گرفته شود.
نباید فراموش نمود، در حال حاضر تنها موجودی قابل اتکای صنعت خودروسازی کشور توان قطعه سازان داخلی است و باید با استفاده از ابزارهای ترجیحاً تشویقی با افزایش داخلی سازی قطعات و اجزاء خودروهای مونتاژی در کشور، پیوندی میان همکاری خودروسازان چینی و ایرانی و بهره برداری از توانمندی های صنعت قطعه سازی ایجاد نمود. از سوی دیگر، متولیان مدیریت کلان صنعت در مقام حامیان و پشتیبانان اصلی خودروسازان ایرانی با توجه به مشکلات مبتلابه فضای کسب و کار کشور و محدودیت های بین المللی پیش رو، باید با ارائه مجموعه ای از سیاست های حمایتی، قدرت چانه زنی شرکت های ایرانی را در برابر همتایان چینی شان بهبود بخشند.
علاوه بر نکات مورد اشاره باید توجه داشت که برای دهه های متمادی، دولت چین برای ترغیب خودروسازان آمریکایی و اروپایی به سرمایه گذاری در صنعت خودروسازی این کشور، با مستمسک قراردادن جذابیت حجم تقاضا در بازار داخلی، از واردات مستقیم خودروهای سواری با استفاده از ابزارهای تعرفه ای و غیرتعرفه ای ممانعت به عمل می آورد و این موضوع در حال حاضر باتوجه به وضعیت پررونق و موفق صنعت خودروسازی چین، می تواند بزرگترین درس چینی ها به سیاست گذاران ایرانی باشد.
بررسی عملکرد شرکت های خودروساز و واردکنندگان خودرو در سال 1393 نشان می دهد نام های تجاری چینی با اختصاص قریب به 10 درصد از سهم بازار خودروهای سواری به خود پس از محصولات ایرانی و خارجی کاملاً داخلی سازی شده، در جایگاه دوم ایستاده اند. چنین رویدادی را می توان خوشبینانه در نتیجه بهبود تصویر محصولات چینی در اذهان مصرفکنندگان ایرانی تلقی نمود. اما نباید از خاطر برد که به واسطه کاهش تنوع خودروهای سواری موجود در بازار در نتیجه تحریم صنعت خودروی ایران و خروج بسیاری از شرکت ها و نام های تجاری در طی چند سال اخیر، در بسیاری از بخش های بازار، محصولات چینی هیچ رقیب جدی را پیش روی خود نمی بینند. وضعیتی که احتمالاً با ادامه یافتن روند تعلیق تحریم های صنعت خودروی ایران، در میان مدت دچار تغییرات گسترده ای خواهد شد. شکننده بودن موقعیت فعلی سهم بازار نام های تجاری چینی در ایران با بررسی روند ده ساله حضور خودروهای چینی آشکارتر می گردد.
در 7 سال ابتدایی حضور خودروهای چینی در بازار ایران، یعنی در طول دهه هشتاد شمسی و پیش از تشدید تحریم های صنعت خودروسازی ایران، متوسط سهم بازار نام های تجاری چینی 0.5 درصد بوده و تنها در طی سه سال گذشته حضور چشمگیر خودروهای چینی در خیابان های کشورمان حادث شده است. البته سهم بازار موضوع بحث، تماماً متأثر از رویدادهای خارج از بازار نبوده و می توان بخشی از آن را به مثابه دستاورد محصولات چینی در رقابت موجود در بازار دانست. مطالعات آینده پژوهی صورت گرفته در ابتدای دهه هشتاد شمسی حول موفقیت خودروهای سواری چینی در بازار ایران، باتوجه به ماهیت شبه سرمایه ای خودرو در ایران و طبیعت بادوام این کالا و میزان بالای درگیری مشتریان در تصمیم به خرید آن، متفق القول رأی به شکست شرکت های چینی و شرکای تجاری ایرانی آنها در بازار خودرو کشور می دادند. قطعاً پیش فرض های مصرف کنندگان ایرانی در مورد خودروهای چینی در طی این سال ها دچار تغییر شده است و سهم بازار امروز این خودروها را می توان شاهدی بر این مسئله دانست.
اما تغییر تصویر خودروهای چینی در اذهان مصرف کنندگان ایرانی صرفاً و به تنهایی تضمین کننده دوام وضع موجود نیست. حتی در صورت حفظ فضای عمومی حاکم بر صنعت خودروسازی ایران و عدم ورود و یا به تعبیری بازگشت رقبای جدی به بازار، نام های تجاری چینی و شرکای ایرانی آنها جهت حفظ و ارتقاء سهم بازار خود با چالش های جدی روبرو هستند.
رقابت نفسگیر خودروسازان چینی در بازار ایران با یکدیگر در سال جدید میلادی، قطعاً تمامی فضای موجود برای انعطاف در حوزه قیمت گذاری، شرایط فروش، کیفیت و مدیریت شبکه نمایندگی های مجاز را مسدود خواهد نمود. از سوی دیگر با توجه به همکاری اغلب خودروسازان چینی در ایران با شرکت های خصوصی و توان محدود این شرکت ها برای سرمایه گذاری در حوزه های با دوره بازگشت سرمایه بلند مدت، بخش خدمات پس از فروش به تدریج به نقطه ضعف اصلی آنها در بازار مبدل شده و هرگونه تشدید رقابت چه در میان نام های تجاری چینی و چه میان ایشان و دیگر محصولات موجود در بازار، در صورت فقدان توجه ویژه به حوزه مورد اشاره احتمالاً به از دست دادن سهم بازار و یا حداقل عدم رشد آن منتهی خواهد شد.
* مصطفی جعفری/ کارشناس صنعت خودرو
کد خبر 42476
نظر شما