به گزارش «پرشین خودرو»، اتومبیل یک فناوری رهایی بخش برای مردم در سراسر جهان است. اتومبیل شخصی اجازه می‌دهد تا مردم در زندگی، کار و تفریح و سایر امور زندگی كارهایی را انجام ‌دهند که تا یک قرن پیش غیرقابل‌تصور بود و اینها برخی از مزایای خودرو است كه باعث شده تا کیفیت زندگی ما ارتقا پیدا كند. دیدگاه مردم به خودرو نیز از صرف یك وسیله برای جابه‌جایی تغییر كرده و عواملی چون راحتی، كاركرد، سرعت و امنیت باعث شده ترجیح افراد برای استفاده از خودرو شخصی نسبت به سایر وسایل نقلیه بیشتر باشد. یك خودروساز در تعریف آكادمیك، شامل تمام بخش‌های طراحی، توسعه، تولید و فروش لوازم نقلیه موتوری است كه شامل همه اجزای موتور، سیستم تعلیق، بدنه، تزئینات داخلی و خارجی (به استثنای لاستیک، باتری و سوخت) می‌شود. محصولات اصلی این صنعت اتومبیل‌های سواری و کامیون‌های سبک شامل وانت، ون و انواع خودرو‌های شاسی بلند و وسایل نقلیه تجاری (كامیونت‌،‌ كامیون، تریلی و...) می‌شود.


تعریف ساده فوق، صنعتی را توصیف می‌كند كه علاوه بر كشور ما جایگاه و اهمیت آن در دنیا نیز بسیار زیاد است. این صنعت محرك صنایع مختلفی مانند فولاد، آهن، آلومینیوم، پلاستیک، شیشه، منسوجات، تراشه‌های کامپیوتری، لاستیک و موارد مشابه است، در نتیجه دولت‌ها برای صنعت خودرو اهمیت ویژه‌ای قائلند و بخشی از درآمدهای ملی آنها نیز مرهون صنعتگران و قطعه‌سازان است، بنابراین همه دولت‌ها در مواقع بحران از این صنعت حمایت ویژه می‌کنند. صنعت خودرو اگر خود به‌عنوان یك كشور در نظر گرفته شود، معادل هفتمین اقتصاد بزرگ دنیا خواهد بود، بنابراین اطلاعات زیر درخصوص این صنعت می‌تواند جالب باشد:

• رشد30 درصدی در 10 سال گذشته

• گردش مالی بیش از 2790 میلیارد دلار

• اشتغال بیش از 48 میلیون نفر مستقیم و غیرمستقیم

• ارزش بورسی شرکت‌های خودروساز در دنیا حدود 16هزار میلیارد دلار - شانزدهمین گروه با ارزش

• ارزش بورسی شرکت‌های قطعه‌ساز بیش از 8/ 3 هزار میلیارد دلار - پنجاه و چهارمین گروه با ارزش

• مجموع ارزش بورسی صنعت خودرو (خودروسازی و قطعه‌سازی) حدود 20 هزار میلیارد دلار - دوازدهمین گروه با ارزش

• فروش سالانه 7/ 2 هزار میلیارد دلار درسال 2014 معادل 4/ 3درصد تولید ناخالص دنیا

• تولید بیش از 5/ 44 میلیون دستگاه در نیمه اول سال 2015 میلادی با رشد یک درصدی نسبت به مدت مشابه سال 2014.

• تعداد حدودا 2/ 1میلیارد دستگاه خودروی سواری در حال حركت در دنیا در سال 2014 (باتوجه به اینكه جمعیت جهان در آن سال 2/ 7 میلیارد می‌باشد، سرانه خودرو به ازای هر 6 نفر یك دستگاه است)

• 57درصد مردم دنیا هیچ تصوری از زندگی بدون خودرو ندارند. (وب‌سایت OICA)


عوامل اعتبار بخش

براساس تحقیقات سایت OICA صنعت خودرو برای كسب اعتبار باید روی یكسری فاكتورهایی كه كمتر در آمار و ارقام دیده می‌شود تمركز كند و این عوامل عبارتند از:


• نوآوری: تكنولوژی‌های روز برای خودرو،‌ توسعه خودرو‌های هوشمند و IT محور، خلاقیت و نوآوری در محصولات.

• نگاه به جلو: آینده‌نگری، یافتن راه‌حل‌هایی برای چالش‌های پیش‌رو

• توجه به نیازهای مشتریان: وفق‌ دادن محصولات با نیازهای متفاوت و متغیر مشتریان، محصولاتی كه زندگی را بهبود می‌بخشند.

• اصول اخلاقی: صنعتی كه می‌تواند در بلندمدت مورد اعتماد قرار گیرد.

• محیط‌زیست: تمركز بر روی سوخت‌های با منبع تجدیدپذیر، كاهش آلودگی‌ CO2، كاهش آلودگی‌های غیر CO2.


صنعت خودرو و تحقیق و توسعه

كشورهای بزرگ و صنعتی دنیا كه بزرگ‌ترین صاحبان صنعت خودرو نیز می‌باشند توجه ویژه‌ای به مباحث تحقیقق و توسعه دارند،‌ در سال 2014، نسبت هزینه كرد در R&D به كل GDP در كشورهای پیشرو در صنعت خودرو از جمله ایالات‌متحده آمریکا 8/2درصد، چین 2درصد، آلمان 9/2درصد، ژاپن 4/3درصد، فرانسه 3/2درصد، کره‌جنوبی 6/3درصد و بریتانیا 8/1درصد می‌باشد. بسیاری از خودروسازان بزرگ و معتبر در دنیا برای ادامه فعالیت و ماندگاری در این صنعت اقدام به سرمایه‌گذاری جدی در حوزه تحقیق و توسعه می‌کنند. خودروسازان جهانی بر این باورند که این اقدام در دراز مدت هزینه کمتری را به شرکت‌ها تحمیل می‌کند. در سال 2014،‌ هزینه‌های مرتبط با مباحث تحقیق و توسعه خودروسازان 5/3درصد مبلغ فروش آنها بوده و همه اینها در حالی است كه حاشیه سود متوسط صنعت خودرو در همان سال 5/4درصد محاسبه شده است.

امروزه خودروسازان جهت بهبود کیفیت هوا و توسعه خودروهای گوناگون که در آنها سوخت‌های جایگزین با منابع پایدار سرمایه‌گذاری بسیاری کرده‌اند كه از جمله می‌توان به استفاده از فناوری هیبرید و استفاده همزمان از موتورهای بنزینی / موتورهای دیزلی و برقی اشاره کرد.


هماهنگ سازی ارتقای سطح مقررات

• هماهنگ سازی: در سال‌های آغازین فعالیت صنعت خودرو هر شركت استانداردهای خاص خود را داشت، اما به مرور زمان و به دلیل تبدیل شدن به یک صنعت جهانی، هماهنگ‌سازی مقررات مرتبط با خودرو در سطح دنیا در حال پیگیری است. هماهنگ بودن همیشه به معنی داشتن الزامات یکسان نیست، از آنجا که نیازهای کشورهای مختلف اغلب می‌تواند متفاوت باشد، این هماهنگ‌سازی به معنی از بین بردن تفاوت‌های غیرضروری و تهیه مقررات شبیه به هم است.

• ارتقای استانداردها: كشورهای مختلف به دنبال ارتقای استانداردهای خود هستند كه از جمله می‌توان به ارتقای استانداردهای ایمنی و آلایندگی محیط‌زیست اشاره كرد همچنین قوانین و مقررات سختگیرانه‌تری برای تولید خودرو در نظر گرفته می‌شود. تمركز اصلی این قوانین روی مواد به كار رفته در خودرو است. درخصوص آلایندگی توجه ویژه‌ای به كاهش وزن خودرو، استفاده بیشتر از PP به‌منظور كاهش وزن و استفاده بیشتر از آلومینیوم خواهد شد. همچنین به‌منظور افزایش ایمنی از نایلون‌های گیاهی استفاده خواهد شود.

• فراتر از استانداردها: علاوه بر ارتقای استانداردها برخی كشورهاو خودروسازان به دنبال فراتر رفتن از قوانین رایج هستند كه استفاده كمتر از فلزات سنگین، به‌كاربردن فیبرهای طبیعی در پلیمرها و بهره‌گیری از مواد جدید قابل بازیافت از آن جمله هستند.


مسیر حركتی خودروسازان در دنیا

موارد ذكر شده نشان می‌دهد صنعت خودرو و کسب‌وکارهای مرتبط با آن جایگاه ویژه‌ای در دنیا دارند و بنابراین باید نقشه راه و استراتژی‌های مختلف و قابل اتكایی نیز داشته باشند. براساس مطالعات انجام‌شده زنجیره ارزش خودرو به دو بخش بالادستی و پایین‌دستی تقسیم می‌شود، در بخش بالادستی تمركز بر زنجیره تامین و تولید خودرو است و در بخش پایین دستی تمركز بر فعالیت‌های فروش و پس از فروش است. بخش بالادستی شامل توسعه محصول، قطعه‌سازی و خودروسازان است و بخش پایین‌دستی شامل فروش خودروهای جدید، پس از فروش (قطعات و خدمات)، بازیافت و تولید مجدد، صادرات، خودروی كاركرده و موارد مشابه پلت‌فرم كه این فعالیت‌ها به كمك کسب‌وکارهای لجستیك، توسعه (پشتیبانی) زیرساخت‌ها، مالی و بیمه و همچنین تكنولوژی اطلاعات صورت می‌پذیرد. بیشترین ارزش آفرینی در دو حوزه تحقیق و توسعه (R&D) و خدمات پس از فروش و كمترین ارزش آفرینی در بخش تولید خودرو (OEM) است. مطابق الگوهای جهانی، خودروسازان برتر دنیا برای افزایش توانمندی و ارزش خلق شده در زنجیره صنعت خودرو اقدام به برون‌سپاری برخی از فعالیت‌های خود به تامین‌كنندگان کرده‌اند. سهم تامین‌كنندگان در زنجیره ارزش صنعت خودرو در سال 2000 به میزان 59درصد بوده و پیش‌بینی می‌شود در سال 2020 این مقدار به 76درصد افزایش پیدا كند.


مدیریت پلت‌فرم در صنعت خودرو

یکی از مهمترین موضوعات برای یك شركت خودرو‌ساز مالكیت یك یا چند پلت‌فرم است. پلت‌فرم، در اصل به یکسری از طرح‌ها و نقشه‌های مهندسی شده خودرو گفته می‌شود که درتعدادی از خودروها مشترک است. سیستم برق و سیم‌کشی خودرو، سیستم تعلیق، انتقال قدرت و موارد مرتبط همه به‌عنوان اجزای یک پلت‌فرم شناخته می‌شود که وظیفه طراحی همه آنها برعهده متخصصان صنعت خودرو است. شاید جالب باشد که بدانید فولکس واگن برای فروش یکی از پلت فرم‌هایش، رقمی حدود یک میلیارد دلار را مطالبه می‌کند. در اصل هدف اصلی طراحی و تولید پلت‌فرم، تولید چند محصول با شکل‌ و شمایل در کلاس‌های متنوع با یک طرح مبنا است. همان‌گونه كه در تعریف نیز گفته شد اولین بخش از زنجیره تولید خودرو،‌ طراحی است، یك خودروساز برای این بخش علاوه بر به‌كارگیری هنر طراحان صنعتی، از دانش و نوآوری مهندسان مكانیك، متالوژی، الكترونیك و پلیمر نیز بهره می‌گیرد. در گذشته خودروسازان برای هر مدل خودرو یك پلت‌فرم طراحی می‌كردند ولی از اوایل هزاره جدید این رویكرد تغییر كرد به در زیر به اختصار شرح داده می‌شود:

1. راهبرد پلت‌فرم مشترك: از سال‌های آغازین قرن 21 مطرح شد و در آن خودروسازان برای هر كلاس خودرویی خود یك پلت‌فرم را طراحی می‌كنند كه امكان تولید اقتصادی با ایجاد تشابه‌های كلیدی را در هر كلاس به آنها می‌دهد.

2. راهبرد پلت‌فرم مدولار یا مگاپلت‌فرم: در سال‌های پس از 2010 مطرح شد، در این روش بهبود وجه اقتصادی به دلیل اشتراك بالا در قطعات و مجموعه‌ها در كنار قابلیت تولید محصولات متفاوت از نظر ابعادی روی یك پلت‌فرم را فراهم می‌آورد.

3. راهبرد مونتاژكیت: این راهبرد در سال‌های اخیر مطرح شده و هدف آن حداكثرسازی سود اقتصادی در زنجیره در كنار قابلیت تولید محصولات متفاوت از نظر ابعادی و متمایز از نظر قیمتی روی یك پلت‌فرم است.

تمام این تلاش‌ها با هدف كاهش هزینه‌های طراحی خودرو است اما هر خودروساز با توجه به برنامه‌ها،‌ امكانات و مقتضیات خود یكی از استراتژی‌های پلت‌فرم را بر می‌گزیند و آن‌را ملاك كار خود قرار می‌دهد.

یكی از الزامات حضور پر قدرت در زنجیره ارزش خودرو،‌ مدیریت زنجیره تامین قطعات است مدیریت زنجیره تامین تلفیقی است از هنر و علم که در جهت بهبود دسترسی به مواد اولیه و قطعات مورد نیاز برای ساخت محصولات یا خدمات و انتقال آنها به محل مورد نیاز برای تولید به‌کار می‌رود. برای رسیدن به مقیاس مناسب‌تر تولیدی، تامین‌كنندگان استراتژی ادغام و خرید را در مسیر حضور در بازارهای جدید دنبال کرده و موجب كاهش تعداد تامین‌كنندگان شدند. به‌این شكل كه تامین‌كنندگان بزرگ بین‌المللی تامین‌كنندگان كوچك منطقه‌ای را خریداری كردند. نکته قابل‌توجه آن‌است که در سال‌های اخیر به ویژه بعد از بحران مالی سال 2008 روند تلفیق و افزایش تمرکز در قطعه‌سازان با سرعتی بسیار بالاتر صورت گرفته و تامین‌كنندگان بزرگ (Mega Suppliers) به وجود آمدند. براساس آمارهای موجود در سال‌های دهه 80 میلادی،‌ بیش از 30هزار تامین‌کننده در دنیا وجود داشت و پیش‌بینی می‌شود تا سال 2020 به حدود 2800 تامین‌کننده خواهد رسید. خودروسازان در نتیجه فشار سیاسی دولتمردان، در نزدیكی بازارها سایت‌های تولیدی ایجاد كرده‌اند لازم به ذكر است این حضور برای آنها همراه با منافعی نیز بوده و تولید در بازارهای جدید امكان مدیریت هزینه‌های لجستیكی را برای آنها در بر داشته است. در پی حضور فعال خودروسازان در بازارهای جدید (احداث سایت‌های تولیدی)، قطعه‌سازان اصلی ایشان نیز اقدام به احداث سایت در نزدیكی خودروسازان کرده‌اند. در نتیجه اندازه تولیدكنندگان قطعات خودرو افزایش پیدا كرده و گستره فعالیت آنها جهانی شده است.


مگاترند‌های کلیدی تاثیر‌گذار بر صنعت خودرو

• كمبود نیروی انسانی متخصص: با كاهش حاشیه سود خودروسازی در كنار افزایش حاشیه سود در صنایع مرتبط با IT و مد، تعداد افراد متقاضی تحصیل در رشته‌های فنی به شدت در حال كاهش است،‌ براساس مطالعات انجام شده در ژاپن صنعت خودرو كمترین جذابیت را در رشته‌های دانشگاهی داشته است.

• فروش و تولید فزاینده‌ای در آسیا: تا سال 2025 سهم كشورهای آسیایی در تولید بیشتر شده و به همین ترتیب در اروپا حدود 300 هزار شغل مرتبط به تولید از بین رفته و این فرصت برای كشورهای آسیایی پیش می‌آید.

• تغییر ترجیحات مصرف‌کننده به اتومبیل‌های کوچک: براساس مطالعات انجام شده، با ارتقای سطح خودرو‌های كلاس A/B در سطح مشخصات، امنیت، كارآیی، ابعاد و... تمایل مشتریان به خرید در این بخش بیشتر شده و می‌توان پیش‌بینی کرد كه در سال 2025 نسبت به سال 2005،‌ تمایل به استفاده از این خودروها 6/2 برابر خواهد شد.

• تغییرات جدید در تكنولوژی قوای محركه: پیش‌بینی می‌شود تا سال 2025 حدود 10درصد خودروهای جدید الكتریكی، 40درصد هیبریدی و 50درصد سوخت احتراقی باشد.

• تغییرات جدید در تكنولوژی ارتباطات و اطلاعات(ICT): بررسی‌ها نشان می‌دهد استفاده از خودروهای هوشمند در آینده بیشتر خواهد شد. پیش‌بینی می‌شود در سال 2025 استفاده از اطلاعات به‌دست آمده از مشتریان بسیار اهمیت داشته باشد و كمك كند خودروسازان در توسعه محصولات و بازار تا حد امكان نیاز مشتریان را پوشش دهند. به این معنی كه توسعه و انتخاب جنبه‌های کسب‌وکار براساس داده‌های دریافتی از مشتریان شكل بگیرد.


فناوری‌های جدید در تولید

• فناوری‌های دقیق و انعطاف پذیر: استفاده از تکنولوژی لیزر برای برش و جوش دادن فلزات سبک، پلاستیک‌ها در صنایع مختلف رو به افزایش است،‌ همچنین توسعه استفاده از لیزر در جوشکاری تطبیقی (یعنی تطبیق مداوم پارامترهای جوشکاری جهت حصول اطمینان از کیفیت مطلوب) برای به حداقل رساندن تاثیر خوردگی جز مواردی است كه باعث توسعه استفاده از این ابزار خواهد شد.

• تولید با خطای صفر: استفاده از ابزارهای 2D و 3D در بازرسی‌های پیش و حین تولید علاوه بر بهره‌وری بالا تجهیزات باعث افزایش کارآیی و تضمین کیفیت کامل محصول خواهد بود.

• بازیافت و تولید مجدد: در حال حاضر، حداکثر 75-80درصد از وزن خودرو را فلز تشكیل می‌دهد كه به راحتی قابل بازیافت است اما 25-20درصد باقی مانده در وزن یك خودرو كه عمدتا شامل ترکیبی از مواد مانند رزین، لاستیک، شیشه، پارچه و... هنوز هم دور انداخته می‌شود. بنابراین در اقتصادهای توسعه‌یافته كه توجه به منابع و اهمیت محیط‌زیست در حال افزایش است، بازیافت و بازسازی در حال تبدیل شدن به مسائل کلیدی در طراحی محصول است بنابراین در طراحی باید به مسائلی همچون امكان استفاده آسان از مواد جهت بازیافت، نوآوری در ساختار خودرو و مرتب‌سازی و بازیافت در فرآیندهای کاری تولید و انتخاب مواد مورد استفاده (قابل بازیافت) توجه ویژه داشت.


تولید منعطف در صنعت خودرو

فرآیندهای تولید انعطاف‌پذیر کمک زیادی به خودروسازان می‌كند تا بتوانند مدل‌های بیشتری از خودرو را در هر كدام از خطوط تولید داشته باشند، به دیگر مزایای تولید منعطف می‌توان به شرح زیر اشاره كرد:

• تنظیم خروجی محصول براساس تقاضای بازار

• تغییر سریع‌تر در طول زمان

• بهره‌وری بهتر نیروی کار و بهره‌وری ماشین آلات

• سرمایه‌گذاری پایین‌تر به ازای هر واحد تولید

• موجودی کمتر در فرآیند
 

مدیرعامل سایپا*

برای دریافت آخرین اخبار از طریق "تلگرام" به کانال اختصاصی «پرشین خودرو» telegram.me/persiankhodro بپیوندید.