آلودگی كه این روزها به كشنده ترین عامل در جوامع شهری به خصوص در شهرهای توسعه یافته بزرگ امروزی تبدیل شده عاملی است كه بر طبق آمارهای موجود سالانه بیش از 3 میلیون تلفات را به جوامع شهری تقدیم می كند. به گزارش موج، بر همین اساس آمارها نشان می دهد سالیانه سه میلیون نفر در اثر آلودگی هوا جان خود را از دست می‌دهند که ۹۰ درصد آنان در کشورهای توسعه یافته هستند. در بعضی کشورها تعداد افرادی که در اثر همین عامل جان خود را از دست می‌دهند بیشتر از قربانیان سوانح رانندگی است. این مرگ و میر بطور خاص مربوط به آسم، برونشیت، تنگی نفس و حملات قلبی و آلرژی‌های مختلف تنفسی است. آلودگی هوا به طرق گوناگونی می‌تواند آثار زیانبار درازمدت و کوتاه مدتی بر سلامت انسانها بگذارد. تاثیر آلودگی هوا بر افراد مختلف متفاوت است. آسیب پذیری برخی افراد در برابر آلودگی هوا بسیار بیشتر از سایرین است. کودکان کم سن و سال و سالمندان بیشتر از دیگران از آلودگی هوا آسیب می‌بینند. معمولا میزان آسیب ها بستگی به میزان قرار گرفتن در معرض مواد شیمیایی زیانبار دارد یعنی مدت تماس با آلاینده‌ها و غلظت مواد شیمیایی. صدمات ریوی ناشی از هوای آلوده به اوزون، خطری است که هر سه نفر از پنج نفر با آن روبرو هستند. یکی از آثار و نتایج آلودگی هوا باران اسیدی است. باران‌های اسیدی از گازهای سولفور دی اکسید و از خانوادهٔ نیتروژن اکسید که از دود اگزوز اتومیبل ها و کارخانجات ایجاد می‌شود، به وجود می‌آید. این گازها در اتمسفر زمین با بخار آب واکنش داده و اسیدهایی مانند سولفوریک اسید و نیتریک اسید را تشکیل می‌دهند. منابع آلودگی و آلاینده‌های هوا صنعت مدرن امروز با تولید گازها و ذرات آلوده معلق در هوا فضایی برای نفس کشیدن باقی نمی‌گذارد و استشمام هوای پاک را که همواره مایه شادمانی زندگی بشر بوده، به آرزویی دست نیافتنی تبدیل می‌کند. آلودگی هوا همواره در شرایط بحرانی منجر به مرگ و میر انسانها شده است. محاسبات انجام شده نشان می‌دهد با توجه به جمعیت تهران، در شرایط بحران آلودگی هوا احتمال مرگ و میر سالانه پنج هزار نفر وجود دارد. مشکل آلودگی هوای کلان شهرها عمدتا ناشی از حرکت وسایل نقلیه و کارخانجات صنعتی است که اینها از آلاینده‌های ناشی از فعالیتهای انسانها به شمار می‌روند. براساس تحقیقات انجام شده، شمار زیادی از پرندگان با افزایش آلودگی هوا، تهران را ترک کرده‌اند و پرندگان مهاجر به ویژه گنجشک‌های مهاجر دیگر وارد تهران نمی‌شوند. همچنی مطابق بررسی‌های صورت گرفته مشخص شد از گونه‌های کم‌نظیر دامنه‌های البرز همچون عقاب طلایی و هما سالهاست که نمونه‌ای در تهران دیده نشده است. آلودگی هوا و سر و صدا، دو عامل اصلی برای کاهش پرندگان بومی در تهران است که این روند با افزایش غلظت آلاینده‌های هوا تشدید می‌شود. با توجه به وضع آلودگی‌هوا در تهران و همچنین روند ساختمان سازی و شکل ساختمان‌های جدید، این امر موجب شده است تا پرندگان حتی محل مناسبی برای تولید مثل و لانه‌گذاری درتهران نداشته باشند و در نتیجه جای دیگری را با هوای پاکتر و سر و صدای کمتر برای زندگی انتخاب کنند. مهمترین آلاینده‌های هوا ‬بر همین اساس ذرات معلق موجود در هوا كه یكی از آلوده كننده ها محسوب می شوند از سد دفاعی طبیعی بدن عبور می‌کنند و به طور عمقی به ریه‌ها نفوذ کرده و موجب تشدید آسم و اختلال عملکرد ریوی می‌شوند و اگر غلظت آنها بالاتر از یک حد باشد باعث مرگ و میر خواهد شد. به اینصورت که چنانچه غلظت ذرات معلق به حدود ‪۳۵‬ میکروگرم در مترمکعب باشد میزان مرگ و میر بالا می‌رود که با این محاسبه سالانه در شهر تهران اگر غلظت ذرات جامد به این میزان(‪ ۳۵‬میکروگرم) برسد احتمال مرگ و میر سه تا چهار هزار نفر وجود دارد. از دیگر آلاینده های هوا میتوان به منواکسید کربن اشاره کرد که روزانه خیل عظیم مردم در کوچه و خیابان با استنشاق آن، ریه های خود را آلوده می کنند. یکی دیگر از آلاینده‌هایی که سرطان زا هستند موادآلی یا هیدروکربن‌ها هستند که در هر ‪۱۰۰‬ هزار نفر اگر میزان غلظت آلاینده ‪۳۵‬میکروگرم باشد ‪۵۵‬ نفر می‌میرند. مواد آلی احتمال سرطان زایی بیشتری دارند و عمده سرطان ناشی از آنها سرطان ریه است. تاثیر آلاینده‌های هوا بر سلامت انسان بطور طبیعی بعضی از آلاینده‌ها اثرات کوتاه مدت و گاها شدید دارند مثلا افزایش منواکسیدکربن افزایش سردرد و سرگیجه را در فضاهای آزاد به دنبال دارد اما در داخل منزل و فضاهای بسته منجر به مرگ هم خواهد شد. منواکسیدکربن مانع رسیدن اکسیژن به قلب و مغز می‌شود و باعث مرگ می‌شود. در خصوص تاثیرات آلودگی هوا بر سلامت می‌گویند بطورکلی آلودگی هوا باعث تحریک مجاری هوایی و تشدید آسم می‌شود. تماس درازمدت با آلودگی هوا و در معرض آلاینده‌های هوا بودن باعث برونشیت مزمن و اختلالات تنفسی می‌شود. همچنین تماس با گازهای ناشی از سوخت موتورهای دیزلی و صنایع سنگین در بروز سرطان ریه موثر است. کودکان و سالمندان دو گروهی هستند که بیش از سایر افراد در معرض خطرات ناشی از آلودگی هوا قرار دارند. کودکان به دلایلی نسبت به بزرگسالان بیشتر در معرض خطر آلودگی هوا قرار می‌گیرند از جمله این دلایل، کودکان و شیرخوارگان با سرعت بیشتری تنفس می‌کنند و این باعث تماس بیشتر با مواد آلوده‌کننده هوا می‌شود. کودکان بیشتر تنفس دهانی دارند که به این ترتیب فیلتر بینی که قسمتی از آلودگی هوا را می‌گیرد نمی‌تواند بطور موثر عمل کند. آلودگی هوا باعث تحریک انسداد راههای هوایی و تشدید آسم می‌شود و بر رشد و نمو سیستم عصبی، تنفسی و ایمنی و غدد داخلی تاثیر می‌گذارد که این امر می‌تواند خطر سرطان را در سال‌های بعدی زندگی افزایش دهد. تاثیر آلودگی هوا در گوش و حلق و بینی آلودگی هوا و آلاینده‌های موجود در هوایی که تنفس می‌کنیم می‌توانند سبب گلودرد و سوزش گلو شوند سرب ناشی از بنزین‌های حاوی سرب سبب کاهش شنوایی می‌شود. این نوع آسیب شنوایی با همراهی صداهای بلند محیط مثل صدای ترافیک یا کارخانجات تاثیر بیشتری بر کاهش شنوایی می‌گذارد. بیشترین آسیبی که آلایندهای هوا بر انسان می‌گذارند بر سیستم ریه و قلب انسان است. آسیبی که به ارگانهای بدن می‌رسد به نوع و میزان آلاینده‌ها ارتباط دارد. آلودگی هوا در زمستان و پدیده وارونگی هوا در ماههایی از فصل زمستان گاهی شریط جوی خاصی ایجاد می‌شود که در نتیجه آن جریان حرکت و جابجایی هوا بصورت صعودی و به عبارتی از پایین به بالا کاهش می‌یابد. در این حالت حرکت هوای آلوده به سمت بالا کند می‌شود و حالت پایداری هوا ایجاد می‌شود و این امر باعث می‌شود بر شدت غلظت آلاینده‌های هوا افزوده شود و بصورت رقیق در نیاید. مقدار هوایی که برای کاهش غلظت هوا و رقیق شدن هوا لازم است کاهش می‌یابد و در ارتفاع ‪۴۰۰‬تا ‪۵۰۰‬ متری زمین جریانی از هوا مثل یک سقف قرار گرفته است که مانع از جابجایی هوا و رقیق شدن آن می‌شود. حالت اینورژن یا وارونگی هوا در طول زمستان ممکن است چند بار اتفاق بی‌افتد در شرایط وارونگی هوا دود ناشی از اگزوز اتومبیل‌ها، موتورخانه‌ها و کارخانه‌ها در محدوده هوای شهر باقی می‌ماند این حالت پایدار می‌ماند تا تغییرات جوی همچون باد و یا باران باعث رقیق شدن هوا شود. بطور کلی تمام آلاینده‌ها چه آلاینده‌های فضاهای باز و چه آلاینده‌های فضاهای بسته باید به دقت مورد توجه باشد و سعی کرد با اقدامات مناسب و ارایه آموزش‌های همگانی این آلاینده‌ها را کنترل کرد.