به گزارش «پرشین خورو»، غبار سیاهی تمامی کلان شهرهای ایران را در بر گرفتهT بر اساس آمار منتشره مردمان کلان شهر تهران از مجموع 720 ساعت ماه گذشته، تنها 2 ساعت هوای پاک استنشاق کرده‌اند! و به گفته متخصصان؛ آلودگی هوا یکی از عوامل مهم و موثر در افزایش ابتلا به سرطان ریه است. اما چرا هوا آلوده است؟ این مهمترین پرسش مردم در چند ساله اخیر است, دستگاه‌های و موسساتی که در مسیر تیر این پرسش بوده‌اند هر یک از طریقی و به روشی پاسخ آراسته‌اند. در این مسیر می‌خواهیم چهار نهاد موثر در پدیده آلودگی هوا را برسیم و سهم هر کدام از آنها را دریابیم. این چهار نهاد عبارتند از: وزرات صنایع, وزارت نفت, شهرداری‌ها و فرهنگ رانندگی عامه مردم. * مهمترین اثر وزارت صنایع بر آلودگی هوا تولید انواع وسایل نقیله شامل خودرو و موتورسیکلت است. تولیداتی که بیش از استانداردهای جهانی سوخت می‌بلعند. نگاهی به میزان مصرف سوخت خودروهای مختلف در كشور نشان می‌دهد كه مصرف سوخت اغلب خودروهای داخلی دو تا سه برابر خودروهای خارجی است. بد نیست كه بدانیم کم‌مصرف‌ترین خودروها در جهان 2.3 لیتر در هر 100 کیلومتر مصرف سوخت دارند در حالی که بر اساس اطلاعات منتشر شد میانگین سوخت خودروهای تولید داخلی بین 7 تا 8 لیتر در هر 100 کیلومتر است. وقتی انتقادات به صنعت خودرو در زمینه آلودگی هوا بیشتر می‌شود خودروسازان لبه تیز انتقادات را به سمت وزارت نفت نشانه می‌گیرند. میرخانی رشتی مشاور انجمن خودروسازها می‌گوید: «متأسفانه هم‌اکنون پتروشیمی‌های ما بنزین تولید می‌کنند و آن را با بنزین سوپر وارداتی ترکیب کرده و عرضه می‌کنند که این عامل موجب آلودگی هوا شده است. بنابراین خودروهای ما هیچ مشکلی ندارند.» * وزارت نفت مسوول اصلی آنچیزی است که در مخزن سوخت وسایل نقیله می‌ریزند. در سال 89 دولت وقت اعلام کرد طرح ضربتی برای افزایش تولید بنزین کشور و خودکفایی از واردات بنزین را اجرا می‌کند. این طرح به منظور پیشگیری از تحریم واردات بنزین ایران از سوی آمریکا اجرایی شد و با تغییر کاربری شش مجتمع پتروشیمی؛ تولید بنزین آغاز شد، تولیدی که تا روزانه 9 میلیون لیتر هم افزایش یافت و واردات بنزین از خارج با هیاهوی بسیار قطع و اعلام خودکفایی شد. بنزین تولیدی در مجتمع‌های پتروشیمی دو مشکل عمده دارد: اول این که اکتان یا درجه احتراق آن پایین است و سوزاندن آن باعث تولید مقدار بسیاری گازهای آلاینده هوا می‌شود و دوم این که در تولید آن بیش از حد از ماده افزودنی «بنزن» استفاده می‌شود؛ براساس استانداردها میزان بنزن موجود در بنزین باید حداکثر پنج درصد باشد، اما بنزن موجود در بنزین تولیدی در پتروشیمی ها به 50 درصد می‌رسد. بنزن ماده‌ای بی‌رنگ و بی‌بو است که بسرعت بخار می‌شود و اشتعال فوق‌العاده بالایی دارد. اما بنزن سرطان‌زاست و تماس یا تنفس مداوم آن باعث کاهش خونسازی بدن و ناتوانی سیستم ایمنی سبب سرطان خون و تاخیر در استخوان بندی جنین می‌شود و به کبد و سیستم تولید مثل انسان آسیب می‌زند. * سوخت غیر استاندارد توسط خودروهایی که بیش از حد استاندارد می‌سوزانند مصرف می‌شود اما مشکل به همین جا ختم نمی‌شود، زمان سفرهای شهری به علت ترافیک و مشکلات مدیریت شهری بیش از حد معمول است. مدت زمان لازم برای دسترسی از منطقه‌ای شرق تهران به منطقه‌ای در غرب این شهر در ساعات پر ترافیک بیش از 2 ساعت است در حالی که برای طی همین مسافت در ساعت اولیه روز حدود 40 دقیقه زمان لازم دارد. ترافیک موجب می‌شود که سوخت ناسالم بیشتری در خودروهای پر اشتها مصرف شود. بنابراین گزافه نیست اگر بگویم بزرگترین معضل کلان شهرها ترافیک است. بخش بزرگی از وقت،‌ سلامت، پول و زندگی مردم در اتوبان‌ها و خیابان‌های تهران هدر می‌رود و آسیب می‌بیند. سید هادی هاشمی، فرمانده پیشین پلیس راهنمایی و رانندگی تهران بزرگ می‌گوید: «اگر تهران را با لندن مقایسه کنید می‌بینید که ما یک سوم آنها ماشین داریم. معابر ما تقریباً مشابه هم است. با این حال معابر آنها ترافیک قابل قبول و مناسبی دارد. اما ترافیک ما مشکل دارد. این نشان می‌دهد که ما تقاضای سفر مردم را مدیریت نکردیم. مدیریت تقاضای سفر ابزارهای مختلفی دارد. بخشی از آن بر می‌گردد به توسعه دولت الکترونیک. یعنی IT را اینقدر گسترش دهیم که بدون این که مردم نیازی به جابه جایی داشته باشند برای انجام اموراتشان، از داخل خانه شان با تلفن و اینترنت بتوانند کارهایشان را انجام دهند. این می‌تواند حدود 30 درصد سفرهای ما را کاهش دهد. مسئله بعدی حمل و نقل عمومی است، هم به صورت ریل و هم به صورت جاده‌ای، در روی سطح و چه در زیر سطح.» تهران درحالی با ترافیک سنگین دست و پنجه نرم می‌کند که به اندازه لندن خیابان و اتوبان برای تردد خودرو دارد و البته یک سوم این شهر ماشین. پس مشکل از کجاست؟ * شهردار تهران در پاسخ به این سوال مدیریت شهری را عامل اصلی ترافیک نمی‌داند او با تاکید بر اینکه برای اصلاح شهر و حل چالش‌های آن باید نگاهمان متفاوت باشد، تاکید می‌کند: «امروز می‌گوییم توسعه بزرگراه‌ها کفایت می‌کند و باید در بخش‌های سبک زندگی، تغییر در سبک حمل‌و‌نقل باید متمرکز شویم تا از چالش بزرگ ترافیک و آلودگی هوا نجات یابیم، این تغییرات باید با نگاه انسان محور انجام شود.» شهردار تهران اعتقاد دارد که اکنون بیش از هرچیز به فرهنگ ترافیک نیازمندیم. او در این باره تاکید می‌کند: «در حوزه فرهنگ ترافیک و تغییر در سبک استفاده از خودرو در سطح شهر دچار ضعف جدی هستیم. این در حالی است که این دو موضوع بسیار جدی و اساسی است و باید به آن توجه شود. همچنین در زمینه آلودگی هوا نیز باید به این نکته توجه داشت که در همه شهرهای بزرگ دنیا شرایط به گونه‌ای نیست که ابتدا هوا را آلوده کنند و سپس برای رفع این آلودگی دست به چاره‌اندیشی بزنند بلکه تلاش‌شان بر این است که آلودگی ایجاد نشود بنابراین در این بخش نیز به تصمیم‌گیری‌های جدی و تغییر سبک زندگی نیازمندیم.» نکته مهمی که در صحبت‌های اخیر شهردار تهران قرار دارد، این است که ارتقای فرهنگ ترافیک در میان شهروندان مهم‌ترین عامل در حل معضل آلودگی هوا و ترافیک است. به عبارت دیگر محمدباقر قالیباف اعتقاد دارد که اکنون توسعه زیرساخت‌های شهری و حمل‌ونقل عمومی در پایتخت به اندازه کافی گسترش پیدا کرده است اما تا زمانی که فرهنگ ترافیک و سبک زندگی مردم تغییر نکند، نمی‌توان انتظار داشت که معضلات بزرگ این کلانشهر نیز رفع شود. این روزها به علت آلودگی هوا سپیدی رنگ باخته و سیاهی غلبه کرده است, سیاهی هم رنگ جامعه طبیعت را عوض کرده است و هم رنگ شش‌های مردمان کلان شهرها را. تا کنون برای مدیریت این غول سیاه رنگ چند روش پیشنهاد شده است، گاهی مدیریت آن را به باد سپرده‌اند و اخیراً هم سخن از رفتن است؛ برای در امان بودن باید رفت! یا باد باید آلودگی را ببرد یا خودمان باید برویم؛ هر چه هست این سیاهی هنوز میهمان ماست. چه نهادی باید این میهمان ناخوانده را از کلان شهرها بیرون برد؟ * احمد فرهادی کارشناس اقتصادی