به گزارش«پرشین خودرو»، پروفسور كامپولینا دنیز(Clelio Campolina Diniz ) در سخنرانی با عنوان "سیاست علم و فناوری و رابطه آن با سیاست صنعتی در برزیل" كه با حضور رییس، اعضای هیئت علمی موسسه و نمایندگان بخش خصوصی برگزار شد، توضیحاتی در مورد وضعیت جغرافیایی، جمعیتی و درآمدی كشور برزیل و وضع موجود علم، فناوری و نوآوری در این كشور ارایه كرد. وی با بیان اینكه برزیل با درآمد ناخالص ملی 2.3 تریلیون دلار،‌ در سال 2013 حدود 1.3 درصد از تولید ناخالص داخلی (GDP) خود را به تحقیق و توسعه (R&D) اختصاص داده است افزود: سیر تكامل سیستم علمی و آموزشی برزیل به 6 دوره تقسیم شده است. در سال های 1500 تا 1822 میلادی كه این كشور مستعمره پرتغال محسوب می‌شد، هیچ گونه نهاد آموزش عالی وجود نداشت. در نیمه دوم قرن 19،‌ نخستین موسسه‌های آموزش عالی (كه البته از جنس دانشگاه نبودند) شكل گرفتند. دانشگاه سائوپائولو نخستین دانشگاهی بود كه در اوایل قرن بیستم در برزیل تاسیس شد. وی ادامه داد: پس از جنگ جهانی دوم، نهادهای مختلف مرتبط با علم و فناوری (مانند CNPq، BNDES و ITA) در این كشور شكل گرفتند. در سال‌های 1960 تا 1990 اتفاقات مهمی در برزیل رخ داد كه می‌توان به توسعه سیستم آموزش دانشگاهی، ایجاد دوره‌های تحصیلات تكمیلی، ایجاد FINEP،‌ تشكیل وزارت علم، فناوری و نوآوری و راه‌اندازی صندوق‌های بخشی (Sectorial Funds) اشاره كرد. از سال 2003 میلادی تاكنون نیز دوره‌های آموزش عالی و تحصیلات تكمیلی در این كشور توسعه یافت كه حاصل آن افزایش تعداد ثبت نام كنندگان دوره دكتری از 32 هزار و 900 نفر در سال 2000 به 87 هزار و 905 نفر در سال 2013 و افزایش دانش‌آموختگان دوره دكتری از 5 هزار و 318 به 15 هزار و 278 نفر در زمان یاد شده بوده است. پروفسور دنیز به مهم‌ترین سیاست‌های اخیر كشور برزیل در زمینه توسعه آموزش، علم و فناوری كه شامل طراحی سیستم جدید ارزیابی آموزش‌های پایه (ENEM)، SISU (الزام دانشگاه‌ها به اختصاص حداقلی از فرصت‌ها به سیاه‌پوستان)، برنامه علم بدون مرز (كه بر اساس آن طی سه سال، 100 هزار دانشجو به خارج از كشور فرستاده شدند)، افزایش گرنت مربوط به بهره‌وری (CNPq)، طرح INCT (برای بهبود آزمایشگاه‌های علمی)،‌ طرح نوآوری بنگاهی (كه با مشاركت FINEP و BNDES انجام شده است) و طرح پلتفرم دانش (Knowledge Platform كه در زمان وزارت ایشان با هدف ایجاد ارتباط بین علم، فناوری و تولید كلید خورد) اشاره كرد. وی در ادامه این نشست به مقایسه وضعیت ایران و برزیل از لحاظ تعداد مستندات بین‌المللی منتشر شده و سهم تحقیق و توسعه از GDP ( تولید ناخالص داخلی ) پرداخت و افزود: از نظر تعداد مستندات علمی منتشر شده در پایگاه اسكوپوس، برزیل در رتبه 13 (با 56368 مستند) و ایران در رتبه 16 (با 37141 مستند) قرار دارند؛ هر چند نمی‌توان برای تولید علم تنها به تعداد مقالات منتشر شده بسنده كرد. اما در سال 2014، برزیل با هزینه كردن 1.3 درصد از GDP برای امور مرتبط با R&D، در قیاس با رقبای خود،‌ یعنی روسیه (با 1.5 درصد) و چین (با 2 درصد) عملكرد ضعیف تری را داشته است. این در حالی است كه این عدد برای ایران در حدود 0.8 درصد گزارش شده است. در این كشور، حدود 0.71 درصد از هزینه‌های تحقیق و توسعه از GDP به بخش عمومی و حدود 0.52درصد به بخش خصوصی تعلق دارد. به گفته رئیس سابق دانشگاه Minas Gerais، شیوه همكاری میان دولت،‌ دانشگاه و بنگاه‌ها غالباً از طریق نهادهایی مانند صندوق‌ها،‌ آژانس‌های دولتی و شوراها شكل می‌گیرد. به عنوان نمونه، صندوق ملی توسعه علمی و فناورانه (FNDCT)، 15 صندوق رشته‌ای یا بخشی تحت نظارت اجرایی FINEP برای اختصاص بودجه تحقیقاتی به هر بخش ایجاد كرده است. یكی از منابع جذب بودجه این صندوق‌ها،‌ فعالان اقتصادی هر بخش هستند كه درصدی از فروش یا سود سالانه خود را به این صندوق اختصاص می‌دهند. وزیر سابق علم، فناوری و نوآوری برزیل به معرفی برخی از زیرساخت‌های علمی و فناورانه ایجاد شده در این كشور در سال‌های اخیر پرداخت و گفت: از مهم ترین مراكز زیرساختی ایجاد شده در برزیل می توان به مركز Sirius (كه با استفاده از پرتوهای نوری، به تجزیه عناصر موجود در ماده پرداخته و از ملزومات اصلی برای مهندسی معكوس محسوب می‌شود)، RMB (رآكتور هسته‌ای چندهدفه) و LIT/Inpe (مركز ساخت و پایش ماهواره‌ای كه مهم‌ترین كاركرد آن، تبدیل داده‌های خام ماهواره‌ای به اطلاعات قابل استفاده برای تصمیم‌گیری و برنامه ریزی است) اشاره كرد. وی مهم‌ترین پروژه‌های ملی علمی و فناورانه برزیل را پروژه نانو (مسابقه‌ای برای انتخاب كاربردی‌ترین طرح‌های مرتبط با ریزفناوری، خصوصاً طرح‌های مربوط به تبدیل زباله‌های كشاورزی به مواد قابل كاربرد برای مصارف صنعتی) و پروژه انرژی پاك (برای تقویت نوآوری در حوزه تولید انرژی خورشیدی، باد و نیز تولید سوخت از نیشكر) عنوان كرد. وی با اشاره به پارك‌های علم و فناوری ایجاد شده در این كشور افزود: تعداد 28 پارك فعال در برزیل وجود دارد و 28 پارك نیز در حال ساخت است. پارك‌های موجود 939 شركت را تحت پوشش دارند كه با سرمایه‌گذاری حدود 6 میلیارد رئال (واحد پول برزیل)،‌ حدود 32 هزار شغل را ایجاد كرده اند. پروفسور دنیز به نقش نهادهایی تحت عنوان موسسه های علم و فناوری (INCT) در ایجاد ارتباط علمی با صنایع اشاره كرد و افزود: 125 موسسه با 6 هزار و 800 محقق و با بودجه 210 میلیون دلار در برزیل فعالیت می‌كنند. وزیر سابق علوم، تحقیقات و نوآوری برزیل با ذكر سه نمونه موفق بنگاه های كسب و كار در بخش های كشاورزی، نفت و گاز و صنعت هوایی گفت: در بخش كشاورزی، شركت تحقیقاتی دولتی تحت عنوان Embrapa نقش موفقیت‌آمیزی در ایجاد اتصال بین بخش كشاورزی با بخش دانشگاهی ایفا كرده است. از مهم‌ترین فعالیت‌های این شركت، ایجاد تغییرات ژنتیكی در دانه سویا و انجام اقدامات محافظتی از آن (مانند كنترل حشرات و بیماری‌ها) برای ایجاد قابلیت كشت آن در بخش ساوانا بوده است. این اقدام سبب شده است كه برزیل از كشوری كه در دهه 1970 دارای امنیت غذایی نبود به نخستین تولید كننده نیشكر و قهوه، دومین تولید كننده سویا و سومین تولیدكننده بزرگ ذرت و میوه در دنیا تبدیل شود. وی ادامه داد: نمونه موفق دیگر، شركت Petrobra بوده است كه در زمینه نفت فعالیت می كند و حاصل كنسرسیومی از 7 بنگاه حوزه نفت و گاز برزیل است. این شركت با حمایت دولت، موفق شده است به رهبر استخراج نفت از عمق دریا در جهان تبدیل شود و توانایی تولید سكوهای نفتی مناسب برای تولید نفت از عمق 7 هزار متری زیرآب را داراست. آخرین نمونه موفقیت آمیز نیز شركت Embraer است كه سومین تولید كننده بزرگ محصولات هوا-فضا در جهان است. نكته جالب در مورد شكل‌گیری صنعت هوایی برزیل آن است كه در جنگ جهانی دوم،‌ تعدادی از فرماندهان و سربازان برزیلی مشاركت داشتند كه با مشاهده تاثیرگذاری هواپیما در جنگ، پس از بازگشت به برزیل بر اهمیت نیروی هوایی تاكید كردند. به همین علت، برزیلی‌ها با دعوت از رئیس وقت دانشگاه MIT آمریكا و همكاری مشترك با این دانشگاه، مركزی تحت عنوان ITA (موسسه فناوری‌های هوایی) راه‌اندازی كردند تا به تولید هواپیما بپردازند. آخرین محصول نوآورانه این شركت، هواپیمای حمل بار 120 تنی بوده است. وی تصریح كرد: با وجود پیشرفت های خوبی كه طی سال های اخیر در برزیل بوجود آمده است، در حال حاضر به دلیل ایجاد نوعی بیماری هلندی ناشی از قوت صادرات مواد خام (مانند سنگ آهن و سویا) و افزایش قدرت پول ملی، این كشور بسیاری از بازارهای بین‌المللی را از دست داده و هم اكنون به نوعی از بحران واردات دچار است؛ به نحویكه در سال 2012 این كشور از فهرست 10 تولید كننده برتر جهانی خارج شد. وزیر سابق علوم، تحقیقات و نوآوری برزیل به تاریخچه سیاست صنعتی برزیل پرداخت و گفت: با شكست سیاست جایگزینی واردات در این كشور، جدیدترین سیاست توسعه ای برزیل در قرن بیست و یكم تمركز بر رشد و رفاه اجتماعی است. وی اظهار كرد: در سال‌های 2004 تا 2014 میلادی، سه برنامه 4 ساله با عناوین PICTE (سیاست صنعتی، فناورانه و تجارت بین‌المللی با تمركز بر صنایعی مانند نرم افزار، نیمه هادی ها،‌ كالاهای سرمایه ای و ...)، PDP (سیاست توسعه تولید با تمركز بر نقش تداركات دولتی در توسعه فناوری و نوآوری خصوصا در حوزه های نفت و گاز و سلامت) و برنامه بزرگ برزیل (با تمركز بر تامین مالی نوآوری، قوانین جدید حمایت از نوآوری و تداركات دولتی) اجرا و در سال 2014 نیز برنامه پلتفرم های دانش برای ایجاد ارتباط بین علم و تولید آغاز شده است. در ادامه جلسه برخی از حضار به ارائه پرسش های خود پرداختند كه از مهم‌ترین آنها می توان به سوال در مورد نقش پارك‌های علم و فناوری در توسعه و توصیه‌های ایشان برای ایران اشاره كرد. پروفسور دنیز درباره این پرسش، مهم ترین اصل را بر ایجاد تفكیك و تمایز میان دانشمندان و صاحبان كسب و كار برشمرد كه هر یك باید در جایگاه مناسب خود به صورت مكمل عمل كنند. وزیر سابق علوم، تحقیقات و نوآوری در پاسخ به این سوال كه چگونه می توان علم و فناوری را به صنعت و تجارت متصل كرد گفت: این مقوله چالشی جهانی است و پاسخ یكه و واحدی برای آن وجود ندارد و اگر كسی چنین پاسخی را بیابد، استحقاق دریافت جایزه نوبل را دارد. وی ادامه داد: در نهایت امر، این رقابت جهانی است كه اهمیت دارد و بنگاه ها باید توان رقابت در آن سطح را داشته باشند. در برزیل، برای اتصال علم و فناوری به صنعت، فرایند نظام مند و شفاف خریدهای دولتی كمك شایانی كرده است، مانند‌ ساخت سكوهای نفتی. معضل دیگری نیز كه باید در این زمینه به آن اهمیت داد این است كه سیاستمداران، صبور نیستند و نتیجه كوتاه مدت می خواهند حال آنكه این چنین فعالیت هایی زمان بر است. در ادامه این جلسه نیز پرسشی در مورد نقش سیاست تجاری در سیاست فناوری مطرح شد كه پروفسور دنیز به نرخ ارز به عنوان عاملی بسیار موثر اشاره كرد. وی توجه به مقیاس تولید را برای تولید كالاهای سرمایه ای بسیار حیاتی دانست. لازم به ذكر است: پروفسور Clelio Campolina Diniz، دوره كارشناسی خود را در رشته مهندسی مكانیك گذرانده و پس از چند سال فعالیت در این حوزه، كارشناسی ارشد و دكتری خود را در رشته اقتصاد سیاسی در دانشگاه USP (دانشگاه سان پائولو) برزیل اخذ كرد. ایشان در حال حاضر به عنوان استاد برجسته (Emeritus Professor) در دانشگاه Minas Gerais (شهر بلو هوریزونته) برزیل، عضو شورای CAPES (بنیاد ارتقاء آموزش عالی كه مسئول اعطاء گرنت‌های تحقیقاتی به دانش‌آموختگان دانشگاه ها و مراكز تحقیقاتی است)، رئیس شورای FINEP (آژانس نوآوری و تحقیقات برزیل كه به دنبال توسعه اجتماعی و اقتصادی برزیل از طریق رسوخ علم، فناوری و نوآوری در بنگاه‌ها و ایجاد ارتباط آن‌ها با دانشگاه‌ها و مراكز تحقیقاتی است) و عضو شورای BNDES (بانك توسعه برزیل) مشغول به فعالیت هستند