به گزارش «پرشین خودرو»،  از آنجایی که بیشترین ترانزیت کشور از مسیر شمال به جنوب است،حمل‌ونقل ریلی شرق به غرب هنوز چندان توسعه نیافته و بخش خصوصی نیز انگیزه چندانی برای ورود به سرمایه‌گذاری در حمل‌ونقل ریلی این محور نداشته که موجب شده سالانه بیش از ۳۰هزار میلیارد تومان یارانه سوخت متوجه دولت شود، چراکه درحال‌حاضر میانگین مصرف سوخت در ایران تا ۴ برابر کشورهای توسعه یافته است از طرف دیگر مدیریت حمل‌ونقل ریلی کشور نیز چندان به ضرورت توسعه حمل‌ونقل ریلی پی نبرده است از سوی دیگر ناوگان لکوموتیو کشور عمری بیش از ۳۰سال دارد که ۳ برابر پیرتر از ناوگان کشوری همچون آلمان است.

به‌طور قطع نمی‌توان از کنار همه این موارد گذشت و حادثه مرگبار قطار در منطقه هفت خوان را تنها یک حادثه دانست اما جایگاه نیروی انسانی در حمل‌ونقل ریلی ایران کجاست؟ وقتی توسعه زیرساخت‌ها در برنامه پنجم به‌دست فراموشی سپرده شد آموزش نیروی انسانی نیز در لابه‌لای محدودیت‌ها از یاد رفت تا جایی که امروز در حادثه قطار نامی از سوزن‌بان نیز برده می‌شود.

روزگاری که دیگر حمل‌ونقل ریلی دنیا اتوماسیونی شده آموزش سوزنبان نیز در ایران از یادها رفته است و باید هرچه سریعتر در ناوگان حمل‌ونقل ایران سوت هشدار قطار به صدا درآید. براساس برنامه ششم توسعه سهم راه‌آهن در حمل مسافر باید به ۱۸درصد ارتقا یابد که البته سهم مسافری ریلی با احتساب قطارهای حومه‌ای به ۲۴درصد افزایش خواهد یافت.

به گفته مسئولان، برای تحقق اهداف در بخش توسعه ریلی کشور، لازم است بخش خصوصی ۶۱۸ لکوموتیو باری، ۲۸ هزار و ۵۰۰ دستگاه واگن باری و ۱۵۰۰ دستگاه واگن باری وارد ناوگان ریلی کشور کند. این اعداد در حالی در برنامه ششم توسعه پیش‌بینی شده که برنامه پنجم توسعه به پایان رسیده و اهداف این برنامه در بخش ریلی محقق نشده و از برنامه بسیار عقب مانده‌ایم و برای رسیدن به اهدافی که در افق چشم‌انداز تا ۱۴۰۴ تعیین شده راه بسیار طولانی پیش رو داریم.

با این حال علاوه بر بخش سخت‌افزاری و زیرساختی هنوز در بخش نیروی انسانی در حمل‌ونقل ریلی با کاستی‌هایی مواجه هستیم. گزارش مرکز آمار ایران درباره عملکرد قانون برنامه پنجم توسعه در حوزه میزان جابه‌جایی مسافر از سوی ناوگان حمل‌ونقل ریلی نشان‌دهنده کاهش مسافران است. بنابراین آمارها از کاهش تعداد مسافر جابه‌جا شده از سوی ناوگان حمل‌ونقل ریلی در طول سال‌های ۸۹ تا ۹۳ حکایت دارد و در حالی که در سال ۸۹ نزدیک به ۲۸میلیون و ۸۱۴هزار و ۱۹۸ مسافر جابه‌جا شده، این تعداد در سال ۱۳۹۳ به ۲۴ میلیون و ۸۰۲ هزار و ۳۸۴ نفر کاهش پیدا کرده است.

بر این اساس، افت ۱۳درصدی مسافران در این سال‌ها را نشان می‌دهد. این در حالی است که سهم حمل‌ونقل ریلی از کل حمل‌ونقل کشور در برنامه چهارم توسعه، در بخش بار و مسافر ۳۰درصد تعیین شده بود و بررسی این اعداد نشان می‌دهد که عملکرد بخش مسافری در کشور در سال ۹۰ حدود ۲۳۵میلیون مسافر بوده که در بخش ریلی برابر با ۲۹میلیون مسافر بوده که سهم مسافر ریلی به نسبت جاده برابر با ۱۲درصد بوده است که در این بخش نیز با توجه به اهداف برنامه چهارم که ۳۰درصد هدف‌گذاری شده بود، تنها کمی بیش از یک سوم هدف پیش‌بینی شد.

برنامه‌ریزی برای ارتقای سهم مسافر از حمل‌ونقل ریلی در حالی در برنامه‌های توسعه‌ای پیش‌بینی شده که اتفاق اخیر در ایستگاه هفت خوان سمنان و برخورد دو قطار، نگرانی را در میان مسافران از این وسیله ایمن به دنبال داشته است. مسافرانی که تا چندی پیش و پس از سقوط‌های متعدد هواپیماها، قطار را وسیله‌ای ایمن برای سفر می‌دانستند، با این اتفاق به‌طور قطع در نظر خود بازبینی خواهند کرد.

هر چند اتفاق دو روز گذشته عکس‌العمل‌های مسئولان دولتی را برانگیخته و حتی کار به جمع‌آوری امضا برای استیضاح وزیر راه و شهرسازی نیز رسیده و رییس مجلس شورای اسلامی نیز در نامه‌ای به رییس کمیسیون عمران مجلس تاکید کرده در اسرع وقت کمیته‌ای به محل سانحه اعزام شود و ضمن بررسی دقیق موضوع، گزارش نهایی را به مجلس ارائه کنند.

در همین حال کمیسیون عالی سوانح راه‌آهن با هدف بررسی این اتفاق برگزار شد و آنطور که آخوندی وزیر راه و شهرسازی اعلام کرده قرار است گزارش نهایی بررسی برخورد مرگبار قطار در محور سمنان تا چند ساعت آینده اعلام شود. در این شرایط این پرسش مطرح می‌شود، حال که خطای انسانی عامل بروز این اتفاق بوده است، آموزش کارکنان این حوزه چگونه انجام می‌شود و آیا به‌طور کلی دوره‌هایی آموزشی با هدف جلوگیری از این اتفاق‌ها در رأس برنامه‌های شرکت راه‌آهن وجود دارد یا خیر؟


توقف دوره‌های آموزشی راه‌آهن
سید محمود کمالی یک کارشناس حوزه حمل‌ونقل نیز در گفت‌وگو با صمت ضمن اشاره به فعالیت مرکز تحقیقات و آموزش شرکت راه‌آهن جمهوری اسلامی ایران در چند سال گذشته اظهار کرد: این مرکز پیش از این در زمینه آموزش نیروی انسانی فعال در حوزه راه‌آهن دوره‌های آموزشی در زمینه ایمنی، حفاظت و پیشگیری به‌صورت کوتاه‌مدت و بلندمدت برگزار می‌کرد اما در چند سال اخیر این دوره‌ها اجرایی نشده است.

وی با انتقاد از رویه فعلی ادامه داد: هم‌اکنون هیچ نظارتی بر استخدام نیروهای فعال در حوزه حمل‌ونقل و ریلی انجام نمی‌شود این در حالی است که این دوره‌ها باید پس از استخدام نیز با هدف یادآوری آموزش‌ها اجرایی شود اما در چند سال اخیر این دوره‌ها برگزار نشده است. کمالی با تاکید بر اهمیت راه‌اندازی دوباره برنامه‌های ارتقای سطح توانمندی و آموزشی نیروهای حمل‌ونقل عمومی افزود: این دوره‌ها ضمن خدمت بوده و امور مرتبط را یادآوری می‌کرد که در چند سال اخیر به این دوره‌ها بی‌توجهی شده است.


نوسازی، راهکار کاهش تلفات
در همین حال مسعود دانشمند، عضو کنونی هیات مدیره خانه اقتصاد ایران نظر متفاوتی داشت و اعلام کرد که با کاهش عامل انسانی در شبکه ریلی می‌توان نسبت به کاهش خطاهای انسانی اقدام کرد. او که پیشینه حضور در کمیسیون حمل‌ونقل اتاق بازرگانی را در پرونده کاری خود دارد و در حوزه حمل‌ونقل نیز فعال بوده است، با اشاره به ضرورت نوسازی سیستم حمل‌ونقل اظهار کرد: راهکار کاهش بروز چنین مشکلاتی، اتوماسیون کردن سیستم حمل‌ونقل است و بی‌شک با این اتفاق، این امر به شکل جدی مدنظر مسئولان حوزه راه‌آهن قرار خواهد گرفت.

این عضو خانه اقتصاد ایران با تاکید بر اینکه راه‌آهن ایران یکی از بی‌خطرترین خطوط ریلی دنیا است، تصریح کرد: فشاری که به واسطه افزایش بهره‌وری و مدرن شدن راه‌آهن وجود داشت باعث شد تا شاهد این اتفاق‌ها باشیم این در حالی است که با توجه به این فرسودگی، سرعت قطارها در پیچ‌ها غیرقابل کنترل بوده که نیاز است با نوسازی و اتوماسیون کردن امور راه‌آهن، مانع از وقوع چنین اتفاق‌هایی شد. دانشمند یادآور شد: درحال‌حاضر مرکز آموزش و تحقیقات راه‌آهن با همکاری دانشگاه علم و صنعت تبدیل به دانشکده راه‌آهن شده و کار آموزش کارکنان این حوزه را به خوبی انجام می‌دهد اما به طور قطع نکته اساسی برای به وجود نیامدن چنین مواردی آموزش بیشتر نیروی انسانی، طراحی، نوسازی و اتوماسیون کردن امور می‌تواند نقش بسزایی داشته باشد.

تلاش ما برای گفت‌وگو با مدیران آموزش شرکت راه‌آهن نیز بی‌نتیجه ماند. مسئول دوره‌های آموزشی شرکت راه‌آهن با اشاره به وجود سیستمی به نام «تخلیه تلفنی»‌ اعلام کرد که اجازه صحبت و اعلام اقداماتی که در این شرکت انجام می‌شود را از طریق تلفنی نخواهد داشت اما در عین حال نیز نظر کارشناسان و فعالان این حوزه را نیز تکذیب کرد اما در مقابل فرخنده سیف‌نیا، رییس گروه مطالعات راهبردی و اقتصاد حمل‌ونقل مرکز تحقیقات راه‌آهن در گفت‌وگو با صمت نیز ضمن اشاره به تداوم برگزاری دوره‌های آموزشی اظهار کرد که این شرکت همواره برای استخدام نیروها و همچنین نیروهای فعال دوره‌هایی برای لکوموتیوران‌ها و سایر فعالان این حوزه‌ها برگزار کرده و آموزش در این حوزه را قطع نکرده است. با این شرایط به نظر می‌رسد در کنار آموزش، بهسازی خطوط در کنار کاهش نیروی انسانی از طریق اتوماسیون کردن سیستم‌ها می‌تواند به مراتب اثرات بهتری داشته باشد.


از هیچ حادثه‌ای به‌سادگی عبور نخواهیم کرد
عباس آخوندی، وزیر راه و شهرسازی در جمع خبرنگاران با تاکید بر اینکه کمیسیون رسیدگی به سوانح راه‌آهن در حال بررسی این مسئله است که در چه وضعیتی دستور حرکت قطار دوم صادر شد، گفت: این کمیسیون در دو روز تشکیل جلسه داده و تمام مکالمات بین لکوموتیوران و مرکز کنترل ترافیک به دقت پیاده شد و موضوع در دست بررسی است.

به گزارش پایگاه خبری وزارت راه و شهرسازی، عباس آخوندی در گفت‌وگو با شبکه خبر صداوسیما ضمن عرض تسلیت به خانواده جان‌باختگان و ملت ایران با اشاره به تشکیل کمیسیون بررسی سوانح راه‌آهن درباره سانحه برخورد دو قطار در محور دامغان- سمنان اظهار کرد: در این جلسه که با حضور معاون اول رییس‌جمهوری برگزار شد، گزارشی از شرح ماجرا و اتفاق رخ‌داده با توجه به وجود یک سیستم تمام‌اتوماتیک برای کنترل قطار و سیر و حرکت ارائه و از مسئولان فنی خواسته شد تا این مدارک را برای ارائه به مردم در اختیار صداوسیما قرار دهند.

وی افزود: براساس این گزارش، قطار اول در ساعت ۶: ۳۰ دقیقه در حدود ۵ کیلومتری ایستگاه هفتخوان به دلیل مشکلات فنی متوقف می‌شود و به همین خاطر تمامی تراک‌های مسیر به حالت قرمز درمی‌آیند تا قطار بعدی نتواند با قطار جلویی تصادف پیدا کند. وزیر راه و شهرسازی بیان کرد: قطار بعدی که از تهران حرکت خود را آغاز کرده در ساعت ۷: ۱۳ دقیقه به نزدیک ایستگاه می‌رسد، اما بلافاصله سیستم اتوماتیک قطار را متوقف می‌کند و جلوی حرکت قطار را می‌گیرد که تا این لحظه سیستم کنترل هوشمند قطار به وظیفه خود به‌خوبی عمل کرده است.

آخوندی ادامه داد: سپس لکوموتیوران با مرکز کنترل ترافیک تماس می‌گیرد و اعلام وضعیت می‌کند و در همین لحظه خطای انسانی حاصل می‌شود که مرکز CTC اجازه حرکت قطار را صادر می‌کند که منجر به برخورد با قطار جلویی و وقوع حادثه می‌شود.

منبع: صمت

 برای دریافت آخرین اخبار از طریق "تلگرام" به کانال اختصاصی «پرشین خودرو»telegram.me/persiankhodro بپیوندید.