این موضوع موید تبادل سهم میان دو شرکت تولید‌کننده خودرو است؛ بنابراین آنگونه که به‌نظر می‌رسد نیازسنجی دقیق از بازار در انتخاب و عرضه محصول، موجب افزایش رقابت و جذب تقاضای موجود در بازار می‌شود. بر همین اساس نیز کارشناسان دو اصل اساسی در کسب سهم بیشتر را عرضه خودروهای جدید با قیمت‌های متناسب با قدرت خرید مشتریان عنوان می‌کنند. به‌این‌ترتیب، خودروسازی که بتواند خودروهای جدیدی را در سبد محصولات خود جای دهد، جذب مشتری بیشتری خواهد داشت که این موضوع موجب تغییر سهم او در بازار می‌شود. همچنین یکی از موضوعاتی که به‌نظر می‌رسد خودروسازان در قراردادهای جدید خود به آن دقت چندانی نداشتند، عرضه محصولی با قدرت خرید مشتریان طبقه متوسط است. از آنجا که بیشترین سهم بازار خودرو متعلق به دو شرکت خودروساز است؛ بنابراین کارشناسان تاکید دارند که خودروسازان برای از دست ندادن سهم خود باید تولید خودروهایی با قیمت زیر 50 میلیون تومان را برنامه‌ریزی می‌کردند تا ضمن ایجاد رقابت بتوانند طیف وسیع‌تری از مشتریان را پوشش دهند و تقاضا رشد پیدا کند. اما طبق گزارش یاد شده، سهم شرکت‌های تولید‌کننده بخش خصوصی نیز کاهشی بوده است، اما واردکنندگان خودرو توانسته‌اند سهم خود را افزایش دهند؛ در این خصوص نیز تبادل سهمی جدی صورت گرفته است که به‌نظر می‌رسد واردکنندگان توانسته‌اند تقاضای بیشتری را جذب کنند.

مروری بر بازار خودرو ایران

بنابر آمار سهم بازار خودروهای داخلی طی 11 ماه گذشته، دو شرکت بزرگ خودروساز کشور توانستند 42/ 87 درصد بازار خودرو را از آن خود کنند و سایر عرضه‌کنندگان خودرو اعم از واردکنندگان و خودروسازان خصوصی، 4/ 12 درصد باقیمانده را پوشش داده‌اند. بنا بر آمار 11 ماهه سهم بازار خودروها طی سال‌جاری، ایران‌خودرو با دارا بودن 46/ 49 درصد سهم همچنان در صدر قرار دارد و بعد از آن سایپا با سهم 96/ 37 درصدی توانسته در مقام دوم جای بگیرد. این موضوع در حالی است که سهم ایران‌خودرو در مقایسه با سال گذشته نشان از افت نزدیک به 4 درصدی دارد، اما سایپا با رشد نزدیک به 5/ 3 درصدی توانسته سهم خود را در این مدت افزایش دهد. در این بین اما تولیدکنندگان خصوصی که سال گذشته توانسته بودند سهم 9 درصدی بازار را از آن خود کنند با کاهش نزدیک به 2درصدی هم‌اکنون سهم 4/ 7 درصدی دارند. همچنین بازار وارداتی‌ها که سال گذشته با افت شدید مواجه بوده، با ورود برندهای جدید طی سال‌جاری در حال بهبود سهم خود است؛ به‌طوری‌که بنابر آمار 11 ماهه سال‌جاری سهم واردکنندگان از 5/ 3 درصد سال گذشته به 5 درصد در سال‌جاری افزایش یافته است.

در این بین بررسی سهم بازار از نظر ارزش خودروهای سواری از ابتدای سال 95 تا پایان بهمن‌ماه نیز نشان از سلطه بلامنازع خودروسازان دولتی دارد؛ به‌طوری‌که ایران‌خودرو با دارا بودن 39 درصد از سهم بازار از نظر در صدر جدول قرار دارد. پس از آن سایپا با دارا بودن 4/ 27 درصد از سهم بازار ارزشی در رتبه دوم جای گرفته است. در این میان، واردکنندگان خودرو با سهم 3/ 21 درصدی در رتبه سوم و در انتها تولیدکنندگان بخش خصوصی با 1/ 12 درصد قرار دارند. هرچند آمار سهم بازار در کشور نشان از آن دارد که تولیدکنندگان داخلی یعنی ایران‌خودرو و سایپا همچنان در صدر قرار دارند و خودروسازان خصوصی و واردکنندگان هنوز امکان رقابت نزدیک با دولتی‌ها را ندارند، اما تغییر سهم‌ها نشان از افزایش رقابت میان بازیگران مختلف فعال در بازار دارد.

سهم بازار تولیدکنندگان داخلی

همانطور که گفته شد ایران‌خودرو و سایپا در مجموع سهم 42/ 87 درصدی بازار را طی 11 ماهه سال‌جاری به خود اختصاص داده‌اند. این موضوع در حالی است که دو شرکت بزرگ خودروساز طی این مدت توانستند، با رشد 43 درصدی، تولید محصولات خود را افزایش دهند. در این میان اما بررسی روند ماهانه سهم بازار خودروهای داخلی نشان از افت‌وخیر دارد؛ به‌طوری‌که سهم بازار ایران خودرو در فروردین‌ماه 53 درصد بوده، اما در پایان اردیبهشت‌ماه به 4/ 50 درصد رسید. روند نزولی سهم این شرکت تا پایان بهمن‌ماه همچنان ادامه دارد؛ به‌نحوی‌که سهم این شرکت در خرداد ماه 8/ 49 درصد، تیرماه 9/ 49 درصد، مردادماه 4/ 49 درصد و شهریورماه به 49 درصد رسید. سهم این شرکت در مهرماه به 8/ 48 درصد کاهش یافت که بعد از آن در آبان‌ماه تغییر خاصی را به خود ندید؛ اما در آذرماه با 3/ 0 درصد کاهش به 6/ 48 درصد رسید و در دی‌ماه نیز با کاهش به 3/ 48 درصد رسید و در بهمن‌ماه نیز به 1/ 48 درصد کاهش پیدا کرد. بررسی عملکرد ایران خودرو از ابتدای سال تا پایان بهمن‌ماه نشان از افت 5درصدی سهم بازار این شرکت دارد.

در این بین، اما بررسی سهم بازار ماهانه سایپا از ابتدای امسال تا پایان بهمن‌ماه از رشد سهم بازار این شرکت دارد؛ به‌طوری‌که این روند، موید رشد 2/ 4 درصدی سهم این خودروساز است؛ بنابر آمار سهم نارنجی‌های جاده مخصوص در فروردین‌ماه 35‌ درصد بود که در اردیبهشت‌ماه به 2/ 37 درصد رسید. روند صعودی سهم این شرکت همچنان تا پایان دی‌ماه ادامه‌دار بوده است؛ به‌طوری‌که سهم بازار سایپایی‌ها در خردادماه به 6/ 37 درصد، تیرماه 6/ 37 درصد، مردادماه 9/ 37 درصد، شهریورماه به 38 درصد، در مهرماه به 4/ 38 درصد، در آبان‌ماه به 7/ 38 درصد و در آذرماه به 9/ 38 درصد رسید، اما سهم این شرکت در دی‌ماه به 1/ 39 درصد و در بهمن‌ماه به بالاترین حد خود یعنی 2/ 39 درصد افزایش یافت.به‌نظر می‌رسد که عرضه محصول برلیانس و رشد تولید این خودرو بنا بر تقاضای بازار منجر به رشد سهم سایپا از ابتدای سالجاری شده است.از سوی دیگر سهم بازار ایران خودرو نشان از آن دارد که دو خودروساز بزرگ کشور همچنان بالاترین سهم را به خود اختصاص داده‌اند که مهم‌ترین دلیل آن نیز انحصاری که بر بازار حاکم شده است.

در این بین، یکی از نکات مهم در آمار 11 ماهه سهم بازار دو شرکت بزرگ خودروساز، کاهش سهم آبی‌های جاده مخصوص و افزایش سهم نارنجی‌های جاده مخصوص است. روند نزولی سهم بازار ایران خودرو و روند رو به افزایش سهم بازار سایپا نشان از تبادل سهم میان این دو شرکت دارد. آنگونه که به‌نظر می‌رسد مهمترین عامل در تغییر سهم این شرکت‌ها، تنوع محصولات است؛ به گفته کارشناسان تنوع محصولات و به خصوص عرضه خودروهای جدید موجب افزایش تقاضا شده است. این موضوع از آن رو اهمیت دارد که بعد از اجرای برجام توقع عرضه خودروهای به روز در بازار بیشتر شد و از آنجا که خودروسازان طی دو دهه گذشته تغییری در سبد محصولات خود ندادند؛ بنابراین مشتریان خودرو از محصولات کنونی شرکت‌های خودروساز دلزده شده‌اند. در این بین کارشناسان عامل افزایش سهم شرکت سایپا را عرضه چند محصول جدید عنوان می‌کنند. موضوعی که موجب شده تنوع محصولات این شرکت نسبت به سال‌های گذشته افزایش پیدا کند و برهمین اساس این شرکت بتواند تقاضای بیشتری را به سمت خود جذب کند. براین اساس کارشناسان تاکید دارند، در صورتی که خودروسازان تمایل دارند سهم خود را افزایش دهند باید بتوانند محصولات به روز در سطح قیمتی خودروهای کنونی را به بازار عرضه کنند.

سهم بازار خصوصی‌ها

هرچه هست، آمار 11 ماه ابتدای سال‌جاری می‌گوید که شرکت‌های بخش خصوصی در مجموع 4/ 7 درصد از بازار خودرو کشور را به خود اختصاص داده‌اند. این در شرایطی است که سهم بازار این شرکت‌ها در مدت مشابه سال گذشته 9 درصد بوده است. سهم بازار این شرکت‌ها که اکثرا به تولید خودروهای چینی مشغول هستند در حالی کاهشی است که آمار تولید خودروسازان بخشی خصوصی از ابتدای سال‌جاری تا پایان آذرماه نشان از افزایش 3/ 26 تیراژ تولید را داشته‌اند؛ به‌نحوی‌که تولیدکنندگان بخش خصوصی توانستند کمتر از یک دوازدهم سهم کل تولید را به خود اختصاص دهند. آنگونه که به‌نظر می‌رسد در دوران پساتحریم تولیدکنندگان چینی با کاهش اقبال از سوی مشتریان مواجه شدند؛ به همین دلیل فروش این شرکت‌ها نسبت به سال‌های گذشته با کاهش مواجه شده است. کاهش تب و تاب خرید خودروهای چینی در حالی است که برخی از شرکت‌های بخش خصوصی در حال تغییر استراتژی خود در تولیدات هستند. در این زمینه می‌توان به قرارداد هیوندایی و فولکس واگن با بخش خصوصی اشاره کرد. تحولات مشارکت‌های خودرویی در این بخش نشان دهنده آن است که کاهش تولید محصولات چینی در برخی از این شرکت‌ها خودخواسته و به‌منظور تولید برندهای جدید بوده است.

بنابر آمار روند ماهانه سهم بازار طی 11‌ماه سال‌جاری، در فروردین‌ماه سهم بازار خصوصی‌ها 8 درصد بوده که در اردیبهشت‌ماه به 9/ 7 درصد کاهش یافته است. با وجود این در خردادماه سهم این شرکت‌ها به 5/ 7 درصد، در تیرماه به 3/ 7 درصد و مردادماه به 2/ 7 درصد کاهش یافته است. سهم این خودروسازان در شهریورماه و مهرماه با اندکی رشد به 3/ 7 درصد رسید و در آبان‌ماه نیز 4/ 7 درصد افزایش یافت؛ اما سهم آنها در آذرماه افت کرد و به 3/ 7 درصد رسید؛ با وجود این سهم خصوصی‌ها در دی‌ماه به 5/ 7 درصد و بهمن‌ماه به 6/ 7 درصد افزایش یافت. کاهش سهم تولیدکنندگان خصوصی در حالی است که به واسطه اجرای برجام و لغو تحریم‌ها در اواخر سال گذشته، این شرکت‌ها در حال تغییر و تحول در تولیدات خود هستند.

رشد سهم وارداتی‌ها

واردات خودرو در 11 ماه سال‌جاری با رشد 50 درصدی نسبت به مدت مشابه سال گذشته مواجه شد. این موضوع در حالی است که چندی پیش تغییر و تحولاتی در دستورالعمل واردات خودرو به کشور صورت گرفت؛ بنابراین در شرایطی واردات خودرو توانسته رشد قابل‌قبولی داشته باشد که سهم بازار خودروهای وارداتی نیز طی 11 ماه سال‌جاری از رشد حکایت دارد.وارداتی‌ها در کل با کسب سهم 5 درصدی توانسته‌اند نسبت به سال گذشته رشد یک‌و نیم درصدی در سهم بازار خود را به دست بیاورند. روند ماهانه سهم بازار این خودروها نیز نشان از صعود آنها در جدول دارد؛ به‌طوری‌که سهم 3 درصدی آنها در فروردین‌ماه به 4/ 4درصد در اردیبهشت‌ماه رسیده است. سهم این بخش در خردادماه سال‌جاری به 1/ 5 درصد افزایش یافته است که این رقم در تیرماه به 2/ 5 درصد رسید. این سهم تا اواخر دی‌ماه هر چند نوسان داشته اما همچنان روند خوبی را دارا بوده است؛ به‌طوری‌که این رقم در مردادماه به 5/ 5 درصد و در شهریورماه به 7/ 5 درصد رسید. با وجود این روند رشد این بخش تا بهمن‌ماه متوقف و معکوس شد؛ به‌طوری‌که سهم بازار این خودروسازان در مهرماه به 5/ 5 درصد رسید و در آبان‌ماه نیز به 2/ 5 درصد کاهش یافت که همین رقم در آذرماه نیز تکرار شد، اما در ‌دی‌ماه با کاهش یک دهم درصدی به 1/ 5 درصد رسید که همین رقم در بهمن‌ماه نیز تکرار شد.