در گفت و گوی «پرشین خودر» با محمدرضا ژیلایی - کارشناس بورس- وضعیت سهام شرکت های خودرویی و میزان موفقیت دولت برای فروش این سهام دولتی در بورس، مورد کند و کاو قرار گرفته است.

*****

*در روزهای اخیر آقای خاندوزی وزیر امور اقتصادی و دارایی، درخواست داده که سهام دولت در شرکت های ایران خودرو و سایپا واگذار شود. از طرفی، در سال 1399 و در دولت آقای روحانی، قرار بود که سهام دولت در شرکت های خودرو سازی در قالب صندوق سرمایه گذاری قابل معامله یا دارا سوم در بورس عرضه شود.

صندوق های دارا اول و دارا دوم که سهام بانکی و پالایشی در آنها عرضه شد در ماه های اردیبهشت و شهریور سال 1399 تاسیس شدند ولی سهام خودرویی عرضه نشد و بعد از بحث فروش اموال مازاد دولت برای رفع کسری بودجه دولت، الان بحث واگذاری سهام خودرویی در دولت آقای رئیسی مطرح شده.

از سال گذشته تا الان که دوباره بحث واگذاری این سهام مطرح شده، چه تغییر و تحولی اتفاق افتاده و چه فضایی به وجود آمده که وزیر این دولت درخواست داده که این عرضه سهام انجام شود؟

-یکی از مشکلات عمده بازار سهام، از زمان عرضه سهام دارا دوم شروع شد که صندوق پالایشی یکم نام گرفت. بعد هم، قرار بود سهام شرکت های خودرو سازی و فولاد را در قالب دارا سوم عرضه کنند.

مشکلی که پیش آمد، این بود که در مرداد سال گذشته، بورس دچار ریزش شد و دیگر توجیهی پیدا نشد که چنین سهامی فروخته شود. از آن طرف، فروش سهام پالایشی یکم برای دولت موفقیت آمیز نبود. این وضع باعث شد که دولت در فروش سهام بعدی دچار مشکل شود. الان هم دولت به خاطر کسری بودجه، سراغ این رفته که از گزینه هایی مثل فروش سهام استفاده کند.

*سهام دارا یکم که با قیمت دو میلیون فروخته شد همچنان سودآور است و فقط سهام شرکت های پالایشی نسبت به قیمت اولیه ریزش داشته است. تجربه فروش سهام دولتی در قالب صندوق سرمایه گذاری چگونه بوده و آیا دولت در همین قالب می تواند دوباره سهام را عرضه کند یا این که باید به صورت معمولی سهام را به فروش برساند؟

-تجربه عرضه سهام در قالب صندوق های دارا، یک تجربه شکست خورده برای دولت است و عملاً اعتماد مردم به بازار سرمایه را خدشه دار کرد. درست است که الان، دارندگان سهام صندوق دارا یکم، ضرر نکرده اند ولی بعد از افزایش و کاهش قیمت این سهام، پول آنها در حد همان سال قبل مانده است.

از طرف دیگر، سهام صندوق پالایشی، زیانده شده و در این زمینه بحثی وجود ندارد. عدم مدیریت درست سهم ها، باعث شد این مشکل پیش بیاید. دولت سهام دارا یکم را عرضه کرد بدون این که بازار گردان داشته باشد و متاسفانه این سهام، صاحب و مدیریت خاصی نداشت. عملاً رغبت خاصی برای ورود به به این صندوق ها و سهم ها مشاهده نمی شود مگر به طور مقطعی و کوتاه مدت.

*در ایران دولت های با گرایش های مختلف سیاسی و مجلس های مختلف، به طور قاطع از صنعت خودرو در چند دهه اخیر حمایت کرده اند. حتی الان واردات خودرو به ایران ممنوع است.

این نوع حمایت های دولت و مجلس از شرکت های خودرو سازی، تا چه حد می تواند پشتوانه ای برای صنعت خودرو باشد و آینده آن تهدید نشود؟

-حمایت هایی که دولت از صنعت خودرو دارد، حمایت هایی از جنس نیروی کار و مسائل صنفی بوده است. شاید ایران خودرو یکی از بزرگ ترین شرکت های خودرو سازی دنیا باشد از نظر نیروی کار و مساحتی که تحت اختیار دارد. در مجموع، ایران خودرو کارگران و کارمندان زیادی دارد.

در حال حاضر محدودیت واردات خودرو وجود دارد و حمایت دولت، عمدتاً  به این شکل است. چون نگاه درستی به این صنعت وجود ندارد، عملاً می خواهند یک حداقلی را برای صنعت خودرو حفظ کنند. بنابراین در بلند مدت باید نوع نگاه به صنعت تغییر کند تا تحول بزرگی در این صنعت رخ بدهد.

در حال حاضر، به خاطر قیمت گذاری دستوری، ساده تر این است که سرمایه گذار و فعال بورس، سهام شرکت های پتروشیمی را بخرد. چرا که همه چیز این صنعت، شفاف بوده و منظم است.

*در آبان امسال، خودروسازان بر مبنای همان فرمول شورای رقابت و با استفاده از تورم بخشی اعلام شده توسط بانک مرکزی، اقدام به افزایش قیمت کردند. در همان زمان،  کارشناسان حوزه بورس این طور تحلیل می کردند که افزایش قیمت سهام خودرویی، اتفاق می افتد و در عمل افزایش قیمت سهام اتفاق افتاد.

افزایش قیمت فروش درب کارخانه و بعد هم افزایش قیمت سهام خودرویی، بر چه مبنایی اتفاق افتاد؟

-الان در بازار، برخی عوامل، رشد صنعت خودرو را تعیین می کنند. یک عامل، بحث افزایش قیمت محصولات ایران خودرو است و یک عامل دیگر، موضوع اجرای برجام است. این طور برآورد می شود که وقتی برجام اجرا شود، مبادلات ایران خودرو با جهان خارج بهتر می شود و کیفیت قطعات مورد استفاده توسط آن بالاتر می رود.

از طرفی، گفته می شود در آن حالت خودروهای خارجی وارد بازار ایران شده و رقابت پذیری بیش تر می شود. از این نوع تحلیل ها در این زمینه ارائه می شود. این اتفاقی که برای صنعت خودرو رخ داد و افزایش قیمت سهام مشاهده شد، تا حد زیادی کوتاه مدت بود. کما این که همین اتفاق ممکن است با رفع تحریم ها، برای صنعت بانکداری ایران رخ بدهد.

با اجرای برجام و برداشته شدن تحریم ها، امکان دارد قیمت سهام صنعت بانکداری در حد 30 تا 40 درصد افزایش پیدا کند یعنی یک اتفاق مقطعی است و حول و حوش یک صنعت رخ می دهد.

*آقای خاندوزی، وزیر اقتصاد، موضوع خصوصی سازی و واگذاری 4 درصد از سهام شرکت های «ایران خودرو» و «سایپا» را ارائه کرده است. این مقدار 4 درصد، بخشی از کُل سهام دولت در شرکت های خودرویی است.

آیا همین 4 درصد مبلغ قابل توجهی می شود که بخش زیادی از کسری بودجه دولت را جبران کند و از نظر شما، بر چه اساس، چنین درصدی از سهام برای واگذار شدن به بخش خصوصی انتخاب شده است؟

-نقل قول های مختلفی هست که حجم کسری بودجه دولت چقدر است. ارقامی از قبیل 350 هزار میلیارد تومان در مورد کسری بودجه سال 1400 مطرح شده. این نوع ارقام، فقط مطرح شده ولی ما دقیقاً نمی دانیم که مقدار کسری بودجه چقدر است.

ما این نوع ارقام را در مورد کسری بودجه امسال شنیده ایم. اگر این ارقام، درست باشد به هر حال فروش اموال دولت برای رفع کسری بودجه کمک می کند. دولت از طریق فروش و واگذاری سهام خودرویی، می تواند کسری بودجه را جبران کند یا با بدهی های خودش تهاتر کند.

مساله عمده این است که کسری بودجه امسال چقدر است ولی من فکر می کنم باز هم، بار اصلی تامین مالی، روی دوش اوراقی می افتد که منتشر خواهد شد. از ابتدای سال 1400 تا کنون، چیزی حدود 50 هزار میلیارد تومان، اوراق بدهی دولت، منتتشر شده و احتمالاً حداقل 50 هزار میلیارد تومان دیگر تا آخر امسال منتشر می شود. بر این اساس، انتشار اوراق بدهی، بازیگر اصلی تامین کسری بودجه سال 1400 خواهد بود.

*وزیر اقتصاد گفته در صورت تایید فروش سهام خودرویی دولت، باید در مدت دو ماه اقداماتی توسط وزارت صنعت برای آزاد سازی این سهام انجام شود.در حال حاضر، سازمان گسترش و نوسازی صنایع ایران یا ایدرو (زیر مجموعه وزارت صنعت و معدن)، مالک این سهام است. وزیر اقتصاد گفته وزارت صنعت و معدن باید این سهام را از حالت وثیقه بودن خارج کند.

اگر دولت بپذیرد که سهام شرکت های خودرویی را در بورس عرضه کند، چه مدت نیاز است تا این سهام وارد بورس شود؟

-در خصوص این که چقدر زمان می برد باید گفت که انجام این کار، عمدتاً به مسائل اداری بستگی دارد و مجوزهای لازم باید صادر شود. با این حال، مساله اصلی این است که قرار است چه کسی، این سهام خودرویی دولت را بخرد.

به طور طبیعی، کسانی که در صنعت خودرو بازیگر هستند این سهام را خریداری خواهند کرد یعنی حقوقی های بزرگ، احتمالاً این سهام را می خرند. البته اگر این حقوقی های بزرگ طالب باشند، این سهام می تواند فروخته شود. این که مدت زمان ورود این سهام به بازار چقدر است، یک بحث فنی و اداری است.

*در حال حاضر، در اواخر ماه آذر هستیم و حدود سه ماه تا پایان امسال باقی مانده است. از طرفی، دولت کسری بودجه جدی دارد. فکر می کنید امکان عرضه این سهام در زمان مناسب تا آخر سال وجود دارد و یک مقدار کسری بودجه دولت را حل می کند؟

-اگر مشکل کسری بودجه، جدی باشد دولت می تواند این کار را با هماهنگی بین دستگاه ها و سازمان های مختلف و مربوطه انجام بدهد ولی در این زمینه نمی شود اظهار نظری دقیقی داشت.

*در روزهای اخیر و بعد از افزایش 18 درصدی قیمت خودرو و باز شدن نمادهای ایران خودرو و سایپا در بورس، خرید و فروش سهام این شرکت ها انجام شده و می شود. بر چه مبنا این معاملات و خریدها و فروش ها انجام می شود و آیا تبادلات روزانه، می تواند در مورد سهام این شرکت ها افزایش پیدا کند؟

-بعد از این که خبر افزایش قیمت خودرو در آبان ماه امسال منتشر شد و رئیس جمهور، آن افزایش قیمت را لغو کرد، نمادهای شرکت های خودروسازی بسته شد. در هفته گذشته و بعد از اعلام رسمی افزایش قیمت خودرو، نمادهای این شرکت های بورسی باز شدند.

در آن روز، قیمت سهام شرکت های خودروساز، حدود 7 درصد افزایش داشتند. در این مدت که نمادهای ایران خودرو و سایپا در بورس بسته شده بودند، قیمت سهام برخی شرکت های خودرو سازی از جمله شرکت بهمن و شرکت گسترش سرمایه گذاری ایران خودرو رشد کردند.

نماد شرکت های ایران خودرو و سایپا در آن یک ماه، باز نبود و طبیعی بود بازار یک واکنش نسبت به باز شدن این نماد نشان بدهد. من چندان تصور نمی کنم که نماد شرکت ایران خودرو رشد کند و بخواهد خیلی بالا برود. شاید در حد 5 درصد یا 10 درصد قیمت این سهام بالا برود و به تعادل برسد.

*از نظر ورود پول حقیقی، در روزهای اخیر، پول بیش تری صرف خرید سهام شرکت بهمن شد و در رتبه دوم شرکت های خودرو سازی، سهام ایران خودرو بود. از طرفی می دانیم که محصولات شرکت بهمن مثل ایران خودرو و سایپا،  مشمول قیمت گذاری نیستند. آیا چنین حالتی باعث می شود که سهام چنین شرکتی قدرت جذب بیش تری داشته باشد؟

-دقیقاً همین طور است. ما اگر محصولات تولیدی این شرکت ها را نگاه می کنیم و تا جایی که صورت های مالی اجازه می دهد، فقط سه یا چهار خودروی ایران خودرو، مشمول قیمت گذاری دستوری نیست و تقریباً همه محصولات آن زیانده هستند. چون قیمت فروش درب کارخانه آنها کمتر از قیمت تمام شده است.

در حالی که محصولات شرکت بهمن، مشمول قیمت گذاری نیست و سهام جذاب تری دارد. به همین دلیل، در بورس تهران، سهام شرکت بهمن مورد توجه بیش تری قرار می گیرد.

*ارزش بازار ایران خودرو در سال 1399 در حد 120 هزار میلیارد تومان بود و ارزش بازار سایپا، نصف رقم ایران خودرو بود. در وضعیت فعلی ارزش بازار و سهام آنها نسبت به دوران اوج در سال گذشته، یک مقدار کاهش پیدا کرده است.

اگر دولت، کُل 17 درصد سهام خودش در سایپا را به فروش برساند یا 14 درصد سهام خودش در ایران خودرو را بفروشد و این سهام با قیمت فروش مناسب عرضه شود، آیا این قیمت مناسب می تواند انگیزه ایجاد کند یا نیاز است مشوق هایی داده شود تا فروش این سهام تحقق پیدا کند؟

-وقتی که یک خبر منتشر می شود، فعالان بازار تصور می کنند که چون دولت می خواهد سهام خودش را بفروشد، قیمت آن سهم بورسی را بالا می بَرد. بالا رفتن قیمت سهام یک شرکت، انگیزه ای می شود برای این که مردم، این سهام را بخرند و سود هم می کنند یعنی مردم همراه می شوند ولی این طور ماجرا ادامه پیدا می کند که آن خبر نقض می شود و قیمت این سهام کاهش پیدا می کند.

اگر دولت بخواهد فرضاً سهام ایران خودرو را بفروشد، حتماً باید مشوق در نظر بگیرد. شاید اگر دولت بخواهد سهام خودش را در یک شرکت پتروشیمی بفروشد، بتواند گران تر بفروشد ولی در حوزه صنعت خودرو، داستان فرق می کند.

به همین دلیل، دولت باید برخی جذابیت هایی را برای سهام شرکت های خودرو سازی ایجاد کند تا این سهام، مشتری پیدا کند. شرکت سایپا نیز درگیر همین مسائلی است که ایران خودرو با آن درگیر است.

*جذاب ساختن سهام شرکت های خودرو سازی برای فروش، فقط از طریق کاهش قیمت فروش آنها توسط دولت عملی است؟

-این کار، یک راهکار است و البته همه چیز بستگی به سیاستگذاری دولت دارد. اگر سهام جذاب باشد خیلی گران تر از قیمت روی تابلو، بلوک های چند درصدی را معامله می کنند. دولت می تواند قیمت سهام خودرویی را به قیمت تابلوی بورس نزدیک کند یا حتی ارزان تر از قیمت تابلو، بلوک ها را معامله کند.

*اگر فرض کنیم دولت به طور جدی بخواهد سهام شرکت های ایران خودرو و سایپا را بفروشد و از آن طرف، آمریکا دوباره به توافق هسته ای برجام ملحق شود. در چنین موقعیتی، چقدر تغییر و تحول در صنعت خودرو رخ می دهد و قیمت سهام شرکت های بزرگ خودرو سازی ایران می تواند افزایش پیدا کند؟

-اگر این اتفاقات رخ بدهد، فضای مثبتی در صنعت خودرو ایجاد می شود ولی باید بازبینی عمیقی در این صنعت رخ بدهد  و از نظر مدیریتی و از نظر عملیاتی، مورد دقت قرار بگیرد.

همچنین نحوه قیمت گذاری خودرو، باید شفاف تر شود و معاملات خودرو در بورس انجام شود تا قیمت گذاری دستوری اتفاق نیفتد. اگر اتفاقات بنیادی در این صنعت رخ بدهد، بازار هم، آنها را می بیند و با سهام این شرکت ها همراه می شود وگرنه هر تغییری که در این صنعت رخ بدهد یا هر رشدی اتفاق بیفتد، رشد مقطعی خواهد بود.

*پس از نظر شما و با احیای برجام، صنعت خودرو می تواند چشم انداز مثبت و خوبی داشته باشد. درست است؟

-در آن حالت، صنعت خودرو می تواند چشم انداز مثبتی داشته باشد ولی تاکید می کنم که این صنعت نیاز به بازبینی دارد. در کوتاه مدت، ممکن است سهام شرکت های خودرویی رشد کند ولی رشد این سهام، ناشی از مسائل بنیادی نخواهد بود.

*همکاری شرکت های ایران خودرو و سایپا با شرکت های خودرو سازی معروف دنیا می تواند صنعت ایران را متحول کند؟

-بله؛ همین طور است. وقتی که این نوع مبادلات انجام شود، همکاری با کشورهای دیگر صورت بگیرد و شرکت های ایران خودرو و سایپا بتوانند در حوزه تولید با شرکت های خارجی همکاری کنند، برخی مشوق ها برای این شرکت های خودرو سازی ایران ایجاد می شود که کیفیت کار خودشان را بالا ببرند.

این وضع، کمک می کند به این که این صنعت به طور ارگانیک و طبیعی رشد کند و به دنبال آن قیمت سهام این شرکت ها افزایش پیدا کند.