پرشین خودرو- در ماه های اخیر، حذف ارز 4200 تومانی واردات کالاهای اساسی از قبیل «دارو» و نهاده های دامی شامل «دان مرغ» به طور جدی در دستور کار دولت و مجلس قرار گرفته است. این ارز، حاصل از درآمد ارزی و ناشی از صادرات نفت بوده و در مقابل، ارز حاصل از صادرات شرکت های غیر دولتی و بازار آزاد با نرخ های بالاتر از 20 هزار تومان خرید و فروش شده و در روزهای گذشته نرخ ارز بازار آزاد به بالاتر از 30 هزار تومان رفت.
دولت با این عنوان که می خواهد با فساد مقابله کند، در پی حذف ارز دولتی 4200 تومانی است و با این حذف، کالاهای اساسی مورد نیاز و مصرفی کشور، با ارزهای بالاتر از 20 هزار تومان وارد کشور خواهد شد. دولت تاکید دارد بخشی از حذف ارز 4200 تومانی و افزایش نرخ ارز را به صورت یارانه به چند دهک درآمدی جامعه تحویل می دهد.
در حال حاضر، بحث این است که آیا در صورت قطعی شدن حذف نرخ دلار رسمی 4200 تومانی، نرخ های دیگر که در محدوده 20 تا 30 هزار تومان قرار دارند، ثابت می مانند یا دچار افزایش می شوند.
در گفت و گوی «پرشین خودرو» با دکتر نادر هوشمندیار که دکترای توسعه مدیریت از دانشگاه داندی بریتانیا دارد و متخصص حوزه سیاستگذاری عمومی و مدیریت استراتژیک است، چشم انداز احتمالی حذف دلار 4200 تومانی در اقتصاد کشورمان و قیمت تمام شده صنعت خودروی ایران تحلیل شده است.
*****
*در سال 1397، نرخ ارز 4200 تومانی در هیأت دولت به تصویب رسید و به کالاهای مختلف برای واردات اختصاص پیدا کرد. در این مدت تعدادی از کالاهای مشمول آن ارز حذف شدند و اقلامی مثل کره و برنج وارداتی هم از شمول دریافت این نوع ارز حذف شدند.
در حال حاضر فقط به چند قلم کالا از جمله «دارو» و «دان مرغ» دلار 4200 تومانی برای واردات تخصیص پیدا می کند و دولت آقای رئیسی به دنبال حذف این نوع ارز است. به اعتقاد شما، روندی که از سال 1397 شکل گرفت و برخی اقلام از شمول این نرع ارز خارج شدند چگونه بود و آیا حذف اقلامی مثل کره و برنج، بر اقتصاد و افزایش تورم تاثیر داشت یا نه؟
-در نگاه اول ممکن است از نظر روانی تصور شود که حذف ارز 4200 تومانی برای واردات کره و برنج، تاثیری نداشته باشد و تصور کنیم قیمت کره و برنج تعیین کننده نیست. در حالی که این نوع اقلام، نیازهای اولیه خانوارهای ایرانی هستند و حذف ارز آنها حتماً در بالا رفتن تورم تاثیر داشته است.
یک سال مالی از روز اول فروردین هر سال تا پایان اسفند آن سال است و برنامه ریزی ها بر اساس گشایش اعتباری است که انجام می شود. در دهه های قبل، مساله جنگ وجود داشت و الان مساله تحریم و کرونا مطرح است و به این دلیل گشایش اعتبار نداشته ایم. اگر هم گشایش اعتباری وجود داشته، با دور زدن تحریم ها بوده و البته برخی سودجویی ها اتفاق افتاده است.
با این حال، اصل موضوع ما تولید است ولی تولید در ایران، در همه سال های گذشته، نادیده گرفته شده. چون تولید نادیده گرفته شده، این طور نبوده که دولت برنج را کیلویی فرضاً با قیمت هر کیلو 100 تومان از برنجکار ایرانی بخرد و به مردم با قیمت 70 تومان بفروشد.
این نوع اعطای سوبسید به بخش تولید وجود نداشته و در برخی موارد، مواد اولیه مورد نیاز تولید کنندگان در دسترس نبوده است. از طرفی، باید مشخص باشد که چه کسانی از دلار 4200 تومانی استفاده کرده اند. خیلی خوب است لیست آن افراد منتشر و شفاف سازی شود که آیا در بخش تولید مصرف شده یا نه.
*لیست های کسانی که در سال های اخیر ارز 4200 تومانی برای واردات دریافت کرده بودند منتشر شد. در سال 1400، افزایش قیمت جهانی مواد غذایی و اقلام مختلف اتفاق افتاده و حجم زیادی از ارز 4200 تومانی به واردات کالاهای مشمول این ارز اختصاص پیدا کرده است.
جنابعالی در حوزه سیاستگذاری عمومی صاحب نظر هستید. در سیاستگذاری عمومی تصمیماتی اتخاذ می شود که با مسائل سیاسی ارتباط دارد و در این حوزه راه حل باید ارائه شود و سیاست ها ارزیابی شود. از نظر شما، آیا در شرایط فعلی که تحریم ادامه دارد، همچنان باید این ارز 4200 تومانی به برخی اقلام اختصاص پیدا کند که مصرف کننده و مردم ایران، آن اقلام را با قیمت ارزانتر دریافت کنند؟
-در هفته های اخیر، زمزمه حذف دلار 4200 تومانی مطرح شده و می خواهند به جای آن نرخ دلار جدیدی اعلام شود. به نظرم می رسد که می خواهند نرخ دلار را 23 هزار تومان اعلام کنند و این نرخ دلار را جایگزین نرخ دلار 4200 تومانی کنند.
با حذف دلار 4200 تومانی و جایگزین شدن نرخ دلار 23 هزار تومانی به جای آن، تورم همه اقلام صعودی خواهد شد و گرانی همه کالاها اتفاق می افتد. اگر دولت و مجلس می خواهند کاری انجام بدهند، باید اجازه بدهند تولید رونق بگیرد و تولید در بخش های مختلف از جمله کشاورزی، قطعه سازی و خودرو سازی، رونق پیدا کند.
در ماه های اخیر، کارشناسان و اقتصاددانان ایرانی در مورد تبعات ناگوار حذف دلار 4200 تومانی هشدار داده اند.
به نظر بنده، در حال حاضر، نرخ تورم حدود 50 درصد است و اگر نرخ دلار 4200 تومانی حذف شود نرخ تورم به طرف 70 درصد و 80 درصد خواهد رفت. در وضعیت کنونی، هنوز نرخ دلار 4200 تومانی حذف نشده و این مقدار تورم داریم ولی اگر این نرخ دلار را حذف کنند قیمت همه کالاها گران خواهد شد.
*در فروردین 1397، دولت نرخ دلار 4200 تومانی را اعلام کرد و در آن قیمت تک نرخی شدن ارز اتفاق افتاد. چند هفته بعد آمریکا زا توافق هسته یا با ایران خارج شد و تحریم ها را برقرار کرد. آقای اسحاق جهانگیری، معاون اول رئیس جمهور، در همان زمان اعلام نرخ 4200 تومانی گفت هر فردی هر مقدار ارز 4200 تومانی می خواهد مراجعه کرده و دریافت کند.
در مرداد آن سال دولت تصویب کرد که فقط به 25 قلم کالا شامل دان مرغ، دارو و گوشت وارداتی ارز 4200 تومانی اختصاص بدهد و واردات قطعات خودرو از لیست این ارز حذف شد. در این مدت حدود 20 قلم از شمول این ارز حذف شده اند. با توجه به این که الان تورم حدود 50 درصدی داریم در ارتباط با حذف آن 20 قلم کالا از لیست دریافت واردات با ارز 4200 تومانی، مزایا و ضررهای آن حذف چگونه بوده است؟
-دولت باید از کارشناسان مختلف در زمان سیاستگذاری استفاده کند و مهم این است که منافع ملی را در نظر بگیرد. متاسفانه دولت های ما به علت داشتن نگاه سیاسی و جناحی، آسیب های جدی به اقتصاد ایران زده اند.
در زمانی که بحث های اقتصادی مطرح می شد و کارشناسان مختلف نظر می دادند، در دولت های آقای روحانی یا آقای احمدی نژاد یا آقای خاتمی یا آقای هاشمی رفسنجانی، باید منافع ملی در اولویت قرار می گرفت و در دولت آقای رئیسی نیز، منافع ملی باید در اولویت باشد.
به نظر می رسد که توجه به منافع ملی کمرنگ بوده و منافع شخصی و فردی، پُررنگ است. لذا باید با دقت بررسی شود که چرا می خواهند ارز 4200 تومانی واردات دان مرغ را حذف کنند یا باید بررسی می کردند که چرا ارز واردات کره را حذف شود.
سیاستگذاری عمومی بستگی به تفکر و شناخت جامعه دارد و سیاستگذاری عمومی باید در خدمت رفاه جامعه باشد. وقتی که ارز واردات کالاهای اساسی حذف شود، مضرات آن به صورت بالا رفتن تورم خواهد بود و قدرت خرید مردم کاهش پیدا می کند.
متاسفانه کارشناسان و افراد دانا محور را کنار گذاشته شده اند و اقتصاد دولتی محور مبنا قرار گرفته است. نرخ دلار 4200 تومانی به اسم آقای جهانگیری تمام شد ولی باید مشخص شود چه کسانی این نوع ارز را دریافت کردند و دقیقاً با آن ارزها چه کارهایی انجام دادند. در مورد وضعیت فعلی باید بگویم که مردم جامعه ما در خرید اقلام روزمره خود و معیشت خودشان با مشکل مواجه شده اند.
*اراده و خواست دولت بر این بوده که برخی اقلام را با قیمت کمتر و ارزانتر به دست مردم برساند و از جمله دارو و مرغ، جزو این اقلام هستند. اگر دان مرغ و مواد اولیه دارو با ارزان گرانتر وارد شود، در مرحله بعد قیمت مرغ و داروی تولید داخل کشور بالاتر می رود.
از طرفی، ما می دانیم که در ماه های اخیر قیمت مواد غذایی از جمله نهادهای دامی در بازارهای جهانی افزایش داشته است و بحث فساد در مورد اقلام وارداتی به ان شدتی که گفته می شود درست نیست.
در این حالت باید تبیین شود که قیمت جهانی مواد وارداتی بالا رفته و افراد متخلف و مفسد مرتبط با ارز 4200 تومانی باید مجازات شوند. چرا در چنین وضعیتی تصمیم بر این است که ارز 4200 تومانی حذف شود؟
-در سال 1776 میلادی، آدام اسمیت، پدر علم اقتصاد نوین کتاب «ثروت ملل» را منتشر کرد و در خصوص افزایش ثروت ملت های مختلف اظهار نظر کردند. ایشان در آن کتاب با اشاره به موضوع « بازار آزاد»، دست نامرئی بازار را مطرح کردند یعنی گفتند بگذارید بازار، تعیین کننده باشد و نه این که دولت، تعیین کننده باشد. در آن زمان، ایشان گفته بود بازار را آزاد بگذارید.
*در کشور ما، دولت از طریق صادرات نفت، منابع ارزی کسب می کند و در نتیجه با استفاده از این منابع، سعی می کند قیمت برخی اقلام را پایین تر نگهدارد.
-حدود یکصد سال است که اقتصاد ما، یک اقتصاد بسته و دولتی است و همیشه، دولت تصمیم می گیرد. بخش خصوصی در ایران، کنار گذاشته شده ولی سرمایه داری یا کاپیتالیسم، به دنبال این است که رقابت در بازار ایجاد کند یعنی کیفیت را بالا ببرد و قیمت را پایین بیاورد.
در حالی که در اقتصاد دولتی، اوضاع برعکس است و دولت می گوید من هستم که نفت می فروشم و امنیت ایجاد می کنم و من می دانم به چه کار کنم. وقتی که دولت به این صورت عمل می کند و بین افراد تفکیک قائل می شود، فساد به وجود می آید.
الان بحث این است که چگونه جلوی فساد گرفته شود. در حال حاضر و در زمانی که تحریم های ظالمانه علیه ایران اِعمال شده، نمی شود به طور کامل با فساد مقابله کرد ولی اگر می خواهیم مملکت ما دارای ثروت باشد، راهکارهای مشخصی وجود دارد.
*بالاخره لیست کسانی که ارز 4200 تومانی دریافت کرده اند تا مواد اولیه دارو و دان مرغ وارد کنند مشخص است و اسامی آنها به طور کلی اعلام شده. کارشناسان زیادی اعتقاد دارند که با افزایش نرخ دلار و حذف نرخ رسمی ارز 4200 تومانی، قیمت کالاهای مختلف و تورم هم افزایش پیدا می کند.
چه اِشکالی وجود دارد که نمی توانیم در مقابله با فساد احتمالی و مورد ادعا موفق باشیم و در ادامه می گوییم نرخ دلار را افزایش بدهیم؟
-ما اگر می خواهیم کشور ما ثروتمند شود و اگر می خواهیم پولی را جا به جا کنیم، از طریق بانک های قانونی، باید عمل کرد. ما اگر می خواهیم بساط فساد را جمع کنیم باید مشخص شود که این ارز توسط چه فردی و برای خرید چه کالایی از ایران خارج شده و چه کالایی وارد ایران شده.
ما اطلاعات دقیقی در این زمینه نداریم و اساساً ما بازار آزاد نداریم. دولت نباید دخالت داشته باشد و فقط باید نظاره گر خوبی باشد. یک سوال قابل طرح این است که اگر ما نفت نداشته باشیم، باید چه کار کنیم.
*اگر ما نفت نداشته باشیم یک بحث دیگر است ولی فعلاً دولت، درآمد نفت را به اقلامی اختصاص می دهد که در شرایط فعلی، مردم بتوانند این اقلام را به صورت ارزان تر دریافت کنند.
-بحث اصلی این است که با این وضعیت، مردم رفاه نسبی پیدا نکرده اند.
*اگر دان مرغ به جای ارز 4200 تومانی، از این به بعد با دلار آزاد 30 هزار تومانی یا دلار 23 هزار تومانی وارد شود، بحث این است که قیمت هر کیلو مرغ فرضا چند برابر شده و به 100 هزار تومان می رسد.
اگر ارز 4200 تومانی حذف شود و قیمت مرغ و دارو افزایش پیدا کند، چه اتفاقی می افتد و آیا رفاه جامعه افزایش پیدا می کند؟
-با واردات این نوع اقلام با ارز 23 هزار تومانی یا 30 هزار تومانی، قیمت این اقلام بالا خواهد رفت، گرانی اوج خواهد گرفت و توان خرید مردم کم خواهد شد. اساساً دخالت دولت، در کُل فساد می آورد.
*آیا در شرایط فعلی، نظر شما این است که برای تولید مرغ و دارد، ارز 4200 تومانی باید همچنان تخصیص پیدا کند و حذف نشود؟
-تخصیص این ارز باید صرف رفاه جامعه شود و ارز 4200 تومانی نباید حذف شود. در عین حال، دولت می تواند از خودروهای لوکس و لوازم لوکس و غیر تولیدی، مالیات بگیرد.
*در حال حاضر، نرخ دلار بازار آزاد به 30 هزار تومان رسیده و همچنان و فعلاً دلار 4200 تومانی به واردات دان مرغ و دارو و روغن تخصیص پیدا می کند. نرخ دلار سامانه نیما در حد 24 هزار تومان است و دولت، برخی شرکت ها را موظف کرده که با این نرخ، ارز حاصل از صادرات خود را در داخل ایران بفروشند.
دولت آقای رئیسی یا نمایندگان مجلس می خواهند ارز 4200 تومانی برای واردات حذف شود و عنوان می کند برای مقابله با فساد باید ارز 4200 تومانی حذف شود. دولت در صورت حذف ارز 4200 تومانی، چه عددی را باید مبنا بگیرد و اگر ارز 4200 تومانی حذف شود آیا نرخ دلار نیمایی و بازار آزاد در همین محدوده فعلی می مانند یا آنها در ادامه افزایش پیدا می کنند؟
-از حدود 4 دهه قبل تا به امروز، نزدیک 400 درصد، قیمت همه کالاها گران شده. به همین دلیل، برای رفع این اِشکال، باید از دانایان و صاحب نظران در حوزه اقتصاد و سیاست استفاده شود.
این کارشناسان و صاحب نظران، اطلاعاتی دارند که دولت ندارد. بر این اساس، دولت آقای رئیسی به استادان دانشگاه ها و کارشناسان ارج بگذارد و از نظرات آنها استفاده کند. البته اگر افرادی می خواهند به کشورهای دیگر سفر کنند و به قصد تفریح مسافرت کنند، نرخ دلار را مثلاً 30 هزار تومان در نظر بگیرند.
*حذف ارز 4200 تومانی واردات دارو و دان مرغ و روغن، واقعاً شوک جدید به اقتصاد وارد می کند یا نه؟
-مطمئن باشید اگر این نوع ارز حذف شود، باعث بر هم خوردن معیشت مردم خواهد شد. البته نرخ ارز بستگی به مذاکرات هسته ای هم دارد و اگر توافق اصل شود از نظر روانی، خیال مردم راحت می شود.
*الان برخی قطعات خودرویی از قبیل قطعات کیسه هوای خودرو یا وسایل الکترونیکی و کامپیوتری خودرو وارد می شود. جنابعالی می گویید با حذف نرخ ارز 4200 تومانی، نرخ ارز نیمایی و بازار آزاد، بالاتر می رود.
اگر ارز 4200 تومانی حذف شود و نرخ ارزهای با قیمت بالاتر هم، باز افزایش پیدا کند، برای قیمت تمام شده خودروهای تولید داخلی چه اتفاقی می افتد؟
-ده سال قبل، قیمت خودروی پراید 7 میلیون تومان بود و الان به بالای 150 میلیون تومان رفته است. اگر شوک جدید به اقتصاد وارد شود، قیمت های بالاتر دور از ذهن نخواهد بود. لذا دولت باید در این زمینه بررسی دقیقی داشته باشد و بعد سیاستگذاری کند.
اگر دولت برنامه ریزی نکند، قیمت خودرو رو به گرانی خواهد رفت و از حالت عادی خارج خواهد شد.
*ولی دولت آقای رئیسی تاکید بر کنترل تورم دارد.
-وقتی ارز 4200 تومانی حذف شود و ارز 23 هزار تومانی جایگزین آن شود، تورم بالاتر می رود. در این حالت، دولت نمی تواند تورم را مهار کند.
*در ماه های اخیر، قیمت درب کارخانه و قیمت بازار آزاد خودرو بالا رفته است. اگر به طور جدی دولت مصمم به حذف ارز 4200 تومان باشد آیا می توان کاری کرد که حذف ارز 4200 تومانی به نرخ ارز شوک جدید وارد نکند؟
-اگر نرخ دلار 23 هزار تومانی جایگزین دلار 4200 تومانی شود، حتماً یک شوک به اقتصاد وارد می شود و به صورت طوفان، بر معیشت مردم تاثیر منفی می گذارد. در این حالت، قیمت اقلامی مثل مرغ و خودرو، بدون استثنا افزایش پیدا می کند.
بنابراین، وقتی که ارز 4200 تومانی حذف شود بر قیمت تمام کالاهای تولیدی اثر منفی خواهد گذاشت و قیمت همه آنها را بالاتر می بَرد. حذف ارز 4200 تومانی نتیجه ای به غیر از تورم و حرکت شتابان تورم ندارد و به خاطر تاثیر حذف آن بر بازار ارز، کاهش شدید قدرت خرید مردم را پیش بینی می کنم.
نظر شما