در حال حاضر (23 بهمن 1400)، شاخص کُل بورس تهران در محدوده یک میلیون و 284 هزار واحد قرار داشته که مقدار آن کمتر از اواخر سال 1399 است ولی در روزهای اخیر، قیمت اکثر سهام شرکت های خودرویی و قطعه سازی بورس، افزایش داشته است.

در گفت و گوی «پرشین خودرو» با محمد ناطقی (کارشناس بازار سرمایه) ، دلایل افزایش قیمت سهام خودرویی و چشم انداز سهام شرکت های خودرویی با اجرای مجدد و احتمالی توافق هسته ای «برجام» تحلیل شده است.

*****

*شاخص کُل بورس از زمان اوج خود که در مرداد 1399، در محدوده دو میلیون و 76 هزار واحد بود، رو به کاهش گذاشت و در آخرین روز کاری سال گذشته، در محدوده یک میلیون و 307 هزار واحد بسته شد. در سال 1400 شاخص بورس، نوساناتی داشت و در روز شنبه 23 بهمن در محدوده یک میلیون و 284 هزار واحد باقی ماند.

این وضعیتی که در این مدت طی شد چگونه بود و جنابعالی، اوضاع بورس را چطور تحلیل می کنید؟

-حبابی که سال 1399 در بورس شکل گرفت از بزرگ ترین حباب های دارایی بعد از انقلاب بود و بازار سرمایه ایران، چندین برابر ارزش ذاتی خودش شده بود. وقتی نمودار بازار سرمایه را بررسی می کنیم، می بینیم که نسبت هایی مثل نسبت قیمت سهم به درآمد سهم (P/E) نسبت قیمت به فروش (P/S)، در تاریخ بورس ایران، سابقه نداشته است.

معمولاً وقتی که حباب شکل می گیرد تحلیلگران، دوست دارند تبلیغ کنند که همه چیز عوض شده. من یادم هست که برخی می گفتند بورس ایران عوض شده و دیگر به سمت اقتصاد سرمایه محور رفته ایم.

در صورتی که این نوع صحبت ها، از جنس صحبت های علمی نیست و هیچ چیز در مدت یک سال تغییر نمی کند. چرا که روندها معمولاً طولانی تر از یک سال شکل می گیرند. به همین دلیل، این نوع واکنش ها، چیزی به غیر از حباب، نتیجه ای ندارد.

در روزی که بورس نتوانست روند گذشته را ادامه بدهد، ریزش آن شروع شد. من فکر می کنم در روزهای کنونی، بورس ایران در حباب منفی است. البته یک نکته مهم این است که بورس ایران، همیشه در همین حد و حدود بوده. درست است که الان بورس، حباب منفی دارد ولی ما نباید تصور بازدهی های بالا داشته باشیم.

بورس ایران از قدیم الایام یعنی تا جایی که من یادم هست، نرخ قیمت به درآمد (P/E) و نرخ قیمت به فروش (P/S) در همین حدود بوده. البته الان یک مقدار پایین تر از ارزش ذاتی خودش قرار دارد و دلیل آن هم، برجام است. اساساً بورس زمانی رشد می کند که نرخ تورم و نرخ ارز، رو به افزایش باشد.

در حال حاضر، نرخ ارز به شدت رو به کاهش بوده و شتاب نرخ تورم کاهش پیدا کرده است. احتمال دارد که نرخ تورم در سال 1401 به زیر 35 درصد برسد و نرخ ارز هیچ موقع، دوباره سقف قبلی را به این زودی ها نبیند.

این وضع، انگیزه ای می شود برای این که مردم پول خودشان را به سمت بورس نبرند چون می دانند رشد نمی کند. در ارتباط با بازارهای با درآمد ثابت، باید بگویم که الان نرخ سود بانکی 20 درصد است و وقتی نرخ دلار ثابت باشد 20 درصد سود می گیرند که در جهان بی سابقه است.

به همین دلیل، مردم حاضر هستند پول خودشان را از بازارهای دارایی به بازارهایی مثل بانک و با درآمد ثابت ببرند.

*از زمان ریزش شدید بورس در مرداد سال گذشته تا بهمن 1400، شاخص کُل بورس چند بار صعود و نزول نسبتاً قابل توجه داشت و حتی تا نزدیکی هایی یک میلیون واحد هم نزول کرد.

در َشهریور امسال، شاخص تا محدوده یک میلیون و 575 هزار واحد صعود کرد و در ادامه 300 هزار واحد ریزش داشته است. یک مقدار رشد شاخص در روزهای اخیر داشته، چگونه قابل تحلیل است؟

-در اقتصاد، وقتی یک چیزی، حباب قیمتی دارد و یک دفعه 40 درصد ریزش می کند، طبیعی است که بعداً یک مقدار بالا بیاید. دقیقاً حباب قیمتی هم، همین طور بوده و این نوسان بین بالا آمدن و پایین رفتن، به همین دلیل است.

*برخی کارشناسان بورس در تحلیل های خودشان می گفتند چون در سال های اخیر، بورس نسبت به بازارهای رقیب، از رشد عقب افتاده است، در نتیجه  می گفتند رشد شتابان بورس در سال 1399 برای جبران کردن آن عقب ماندگی قبلی بوده است.

-همه این بحث ها، نکاتی است که برخی افراد بعداً می گویند یعنی وقتی بازار رشد می کند، می گویند بازار از رشد عقب مانده بود. همیشه هم همین طور بوده و وقتی بازار رشد می کند، می گویند بازار عقب است.

در حالی که بورس نسبت به بازارهای دیگر، عقب نبوده. همین الان که ما صحبت می کنیم بورس با همان ریزش بزرگی که در سال 1399 داشته، در دوره 10 ساله اخیر، بالاترین بازدهی را داشته و رشد بالاتری را نسبت به مسکن، ارز و طلا، تجربه کرده و در نتیجه، بورس عقب نبوده است.

درست است که الان بورس، یک مقدار زیر ارزش ذاتی خودش بوده و جذاب است ولی این طور نیست که ما فکر کنیم الان بورس، نصف قیمت است. من فکر می کنم بورس در سال 1401 بالای 20 درصد بازدهی خواهد داشت و شاخص کُل بورس به بالای یک میلیون و 600 هزار واحد می رود.

این مقدار رشد به این معنا نیست که ما فکر کنیم بورس قرار است بازدهی های رویایی داشته باشیم و پول ما چندین برابر شود. درست نیست که ما تصور کنیم شاخص بورس مثل سال قبل رشد می کند.

*در وضعیت فعلی، مذاکرات هسته ای در وین اتریش در حال انجام است. امیدواری هایی وجود دارد که توافق هسته ای برجام، احیا شده و با حضور ایالات متحده آمریکا، دوباره اجرا شود.

در این حالت، جنابعالی به عنوان کارشناس بازار سرمایه، فکر می کنید چشم انداز این مذاکرات به طور دقیق تر به چه صورت است؟

-ما بر اساس خبرهایی که منتشر شده، نظر می دهیم و بیش از بقیه مردم، اطلاعات نداریم. در حال حاضر، قیمت هر بشکه نفت به بالای 90 دلار رفته و چند روز است که بالای 90 دلار تثبیت شده. این قیمت ها اینقدر برای آمریکا و خیلی از کشورهای اروپایی ترسناک  هست که به فکر کاهش قیمت نفت باشند.

به همین دلیل، ایران می تواند یک فرصت باشد. چرا که ایران چند ده میلیون بشکه نفت، روی دریا دارد و می تواند آنها را به بازارهای دنیا تزریق کند و از این طریق، قیمت نفت را کاهش بدهد. هیچ کشوری مثل ایران، این پتانسیل را برای کاهش نفت ندارد.

من فکر می کنم توافقی هم که رخ بدهد، توافق کوتاه مدتی است و ممکن است سه یا چهار سال آینده، تحریم های علیه ایران به بهانه های دیگر برقرار شود.

بعید می دانم ایران و آمریکا به طور بلند مدت، به توافق برسند. اثر این وضع بر بازار سرمایه، به این صورت خواهد بود که بازار سرمایه مثل سال های 1393 تا 1396، یک دوره نوسانی با رشد کم و همگام با اقتصاد کشور خواهد داشت.

*جنابعالی نسبت به احیای توافق هسته ای برجام امیدوار هستید. در این وضعیت، آیا برخی گروه های بورسی و صنایع بورسی، چشم انداز بهتری خواهند داشت؟

-بله. وقتی نرخ دلار ثابت است، نرخ تورم بالایی نخواهیم داشت. در مورد سهام ریالی، باید بگویم که درآمدهای این نوع سهام، با تورم رشد می کند ولی نرخ دلار ثابت است. در این حالت، این نوع سهم ها بازدهی بیش تری می دهند.

برای مثال، سهم های گروه خودرویی، چنین وضعیتی دارند و بازدهی بیش تری می دهند. چون نرخ دلار ثابت بوده ولی هزینه های آنها دلاری است. حداقل، هزینه های آنها از جنس ریال بوده و همراه با تورم، درآمدهای آنها رشد می کند.

در حالی در این وضعیت سهام فولاد، مس، پتروشیمی و پالایشی، تحت فشار قرار می گیرند. بنابراین، من فکر می کنم خودرویی ها و حتی بانکی ها، پتانسیل خیلی خوبی برای رشد قیمت دارند.

*اگر گروه بورسی صنایع خودرویی و قطعات خودرو را به طور جزئی بررسی کنیم اوضاع سهام شرکت های مختلف این گروه بورسی چگونه است؟

-احتمالاً شرکت ایران خودرو، در سال آینده چیزی نزدیک 200 هزار میلیارد تومان فروش داشته باشد. اگر یک افزایش قیمت دیگر هم بگیرد، به سود خوبی می رسد. از طرفی، سوددِه شدن ایران خودرو، می تواند تاثیر زیادی بر این گروه بورسی بگذارد.

افزایش سود ایران خودرو، چندان بعید نیست ولی این صنایع، اینقدر زیان انباشته دارند که تحت فشار هستند. به همین دلیل، دولت باید تصمیم بگیرد قیمت گذاری دستوری را به طور کامل حذف کند یعنی مثلاً ایران خودرو بتواند یک دفعه، افزایش قیمت 30 درصدی بگیرد و قیمت خودرو را تک نرخی کند.

آن موقع، من فکر می کنم شرکت های ایران خودرو و سایپا، به تیراژهای بالا هم برسند و زیان انباشته آنها کم شود. البته شرکت های خودروساز، دارایی های مالی زیادی دارند که باید همه آنها را بفروشند. وجود اینهمه دارایی های مالی، اصلاً خبر خوبی نیست.

این دارایی های شرکت های خودرو سازی می تواند فروخته شود تا حاکمیت شرکتی آنها بهتر شود. علاوه بر ایران خودرو، شرکت هایی مثل بهمن موتور، مدیران خودرو و کرمان موتور، می توانند دراین دوره، وضع خودشان را بهتر کنند. برای خرید محصولات این شرکت ها، صف تشکیل شده.

 این خبر خوبی است که یک مقدار رقیب برای دو شرکت خودروساز دولتی ایجاد شود. در نتیجه، یک مقدار وضعیت صنعت و بازار خودرو، می تواند بهتر شود. از طرف دیگر، اگر برجام هم اجرا شود، خیلی بعید است که سیاست کشور به سمت این برود که سالیانه 50 یا 100 هزار خودرو وارد کشور شود.

*در گروه بورسی خودرو و قطعات خودرویی، وضعیت قطعه سازان چطور است؟

-به مراتب وضعیت شرکت های قطعه سازی بهتر می شود. وقتی وضعیت تولید شرکت های ایران خودرو و سایپا، بهتر شود، فروش آنها بهتر شود و آنها قیمت محصولات خودشان را آزادانه تر بفروشند، اوضاع این شرکت های خودروساز بهتر می شود.

*در آذر ماه امسال، خودرو سازان با مجوز ستاد تنظیم بازار، قیمت محصولات خودشان را 18 درصد افزایش دادند. در این مدت حدود 3 ماه از افزایش قیمت 18 درصدی قیمت خودرو، این افزایش چه تاثیراتی بر شرکت های خودرو سازی بر جا گذاشت؟

-این مقدار افزایش قیمت، تاثیر زیادی بر وضعیت ایران خودرو و سایپا داشت. در آخرین گزارش مالی شرکت های ایران خودرو و سایپا، مشخص است که هم تولید آنها بهتر شده و هم این که پیش بینی آنها برای تولید بهتر شده.

من فکر می کنم همچنان قیمت خودرو به سمت تک نرخی حرکت می کند. حدود 20 تا 30 درصد از قیمت های ایران خودرو و سایپا، از قیمت بازار عقب است و اگر این شرکت ها، یک افزایش قیمت از این جنس بگیرند، می توانند قیمت ها را در بازار تک نرخی کنند.

در این حالت، قیمت فروش درب کارخانه، تفاوت چندانی با قیمت فروش خودرو در بازار آزاد نخواهد داشت. از طرف دیگر، شرکت های خودرو سازی، باید تولید خودرو را به شدت افزایش بدهند.

این احتمال وجود دارد که شرکت های ایران خودرو و سایپا، بتوانند در سال 1401، در حد یک میلیون و 200 هزار تا یک میلیون و 300 هزار خودرو تولید کنند.

به نظرم، رقم تولید یک میلیون و 600 هزار خودرو در سال آینده، یک رؤیا است ولی افزایش تولید تا سطح یک میلیون و 200 هزار یا یک میلیون و 300 هزار خودرو، خبر خوبی است و بعد از چند سال، یک خبر خوشحال کننده است. بالاخره بعد از چند سال فشار و تحریم، ما می توانیم این تعداد خودرو تولید کنیم.

*آقای فاطمی امین، وزیر فعلی صنعت و معدن، برنامه تحولی جدیدی به نام «برنامه صنعت خودرو»، منتشر کرده و بر این موضوع تاکید که در سال 1401 تعداد یک میلیون و 600 هزار خودرو تولید شود. چرا فکر می کنید این هدف نمی تواند تحقق پیدا نکند؟

-به خاطر این که این مقدار تولید خودرو، نیازمند آزاد سازی قیمت است یعنی شرکت های ایران خودرو و سایپا بتوانند نقدینگی کسب کنند. وقتی ما می خواهیم میزان تولید را از یک میلیون به یک میلیون و 600 هزار خودرو افزایش بدهیم، نیاز به نقدینگی گسترده ای دارد و نقدینگی زیادی باید وجود داشته باشد.

وقتی قیمت ها را سرکوب می کنید و گردش مالی خودروساز پایین است، اصلاً نقدینگی ایجاد نمی شود. وقتی که ما می خواهیم تولید را به یک میلیون و 600 هزار خودرو برسانیم و تورم هم وجود دارد، یک دفعه باید گردش مالی نزدیک دو برابر شود.

ما از یک طرف می خواهیم میزان تولید حدود 50 درصد رشد کند و به یک میلیون و 600 هزار دستگاه برسد ولی تورم و هزینه های دیگر هم مطرح است. در نتیجه، نقدینگی باید دو برابر شود. این مقدار تولید، گردش مالی زیادی می خواهد و تامین این نقدینگی از طریق فروش، خیلی سخت است.

بنابراین تحقق تولید یک میلیون و 600 هزار خودرو را بعید می دانم. من فکر می کنم که ما در تولید خودرو، یک رشد 20 تا 30 درصدی خواهیم داشت و تولید ما به یک میلیون و 200 تا یک میلیون و 300 هزار دستگاه در سال خواهد رسید که باز این مقدار تولید، خوب است.

*ما یک بار تجربه تولید بیش از یک میلیون و 600 هزار خودرو داشته ایم. تصور نمی کنید با در نظر گرفتن تمهیداتی به آن هدف تولید یک میلیون و 600 هزار خودرو برسیم و اوضاع سهام خودرویی ها به شدت بهتر شود؟

-اگر قیمت خودرو آزاد شود می توانیم به این هدف برسیم یعنی اگر قرار باشد ایران خودرو و سایپا در سال 1401، خودروهای خودشان را به روز عرضه کنند به این معنی خواهد بود که قیمت فروش درب کارخانه 30 تا 40 درصد رشد کند.

اگر این مقدار افزایش عملی شود امکان تولید یک میلیون و 600 هزار دستگاه وجود دارد. البته مشکل کمبود «تراشه» در سطح جهانی، مشکل ایجاد کرده است که به آن کیت ست ای سی (ECU) می گویند. در نتیجه، این کمبود میزان تولید خودرو را محدود کرده است.

*قیمت خودروها در بازار آزاد، نوسانات زیادی دارد و به خاطر تحولات مختلف، افزایش قیمت های چشمگیری در بازار اتفاق افتاده است. به چه علت، نظر شما این است که قیمت فروش درب کارخانه به شدت افزایش پیدا کند؟

-ما باید به سمت یکسان سازی قیمت برویم و ایران خودرو و سایپا هم، این طور عمل کنند. قیمت خودرو، باید مثل قیمت هر محصول دیگری باشد. برای مثال، وقتی ما پنیر می خریم چگونه است.

شرکت های ایران خودرو و سایپا باید بتوانند قیمت محصولات خودشان را در حاشیه بازار و 5 درصد کمتر از بازار آزاد عرضه کنند. در این حالت، حداقل دلال سود نمی کند. بعد هم، آن موقع وزارت صنعت و معدن، شرکت های ایران خودرو و سایپا را موظف به تولید بیش تر کند.

وزارت صنعت و معدن باید به شرکت های خودرو سازی بگوید که اگر شما به تولید یک میلیون و 500 هزار خودرو نرسید، باید 10 درصد از سود خودتان را به دولت به عنوان جریمه بدهید یا این که دولت، مالیات بیش تری از خودرو سازان دریافت کند.

وزارت صنعت و معدن، باید شرکت های ایران خودرو و سایپا را به عرضه خودروی بیش تر موظف کند یعنی به جای این که قیمت را به صورت دستوری تعیین کند، تولید خودرو را دستوری کند.

*اگر فرضاً برای اجرای دوباره توافق هسته ای برجام، طرفین مذاکره موافقت کنند، شما فکر می کنید چنین توافقی در حد موقت خواهد بود یا احتمالاً بیش از موقت بوده و فراتر از آن می رود؟

-من فکر می کنم توافق اتفاق می افتد ولی بعد از دو، سه سال، ایران به بهانه های دیگری تحریم می شود. با این حال، این دو، سه سال فرصت خوبی است که ما بتوانیم ماشین آلات، دستگاه ها و زیرساخت اقتصادی کشور را نوسازی کنیم.

*قیمت سهام ایران خودرو و سایپا در ماه های اخیر، به کمتر از 200 تومان سقوط کرده بود و در روزهای اخیر قیمت هر سهام خودرویی بالا آمده و قیمت هر سهم ایران خودرو به بالای 200 تومان آمده است. تصور می کنید این افزایش قیمت سهام شرکت های خودرویی و ایران خودرو، با توجه با تحولات سیاسی، منطقی است؟

-این وضع، به نوعی پیش خور کردن اتفاقات مربوط به برجام است. اگر برجام اجرایی شود، به این معنی است که ایران خودرو و سایپا فروش بهتر و تولید بهتری خواهند داشت. از طرف دیگر، واردات مواد اولیه مورد نیاز آنها راحت تر می شود و در نتیجه هزینه های واردات آنها کمتر می شود.

حتی شرکت های خودرو سازی ایران می توانند به صورت جوینت ونچر، با شرکت های بزرگ دنیا همکاری کنند. در آن حالت، شرکت های پژو و رنو به ایران برمی گردند.

این وضع، به معنای تولید چند ده هزار خودروی جدید بوده و همه این تحولات، باعث سود بیش تر می شود. وقتی ارزش بازار ایران خودرو به اندازه 50 یا 60 هزار میلیارد تومان است و فروش آن در سال 1401 نزدیک 200 هزار میلیارد تومان خواهد شد، پس فعلاً قیمت سهام آن جذاب است.

*الان ارزش بازار ایران خودرو در بورس تهران 62 هزار میلیارد تومان بوده و ارزش بازار سایپا 32 هزار میلیارد تومان است. فکر می کنید این وضع نشان می دهد که سهام شرکت های خودرویی در کف قیمتی است؟

-من نمی خواهم سیگنال خرید بدهم ولی به نظر من سهام ایران خودرو و سایپا، خیلی گران نیستند. اگر برجام اجرایی شود این سهام، جای رشد خیلی خوبی دارند.

*در روزهای اخیر، اکثر شرکت های خودرویی و قطعه سازی، رشد داشتند و فقط چند شرکت کاهش قیمت داشتند. فرضاً در روز چهارشنبه 20 بهمن امسال، شرکت های ایران خودرو، سایپا و سرمایه گذاری ایران خودرو، چند درصد افزایش قیمت داشتند.

از طرفی، شرکت کمک فنر ایندامین و شرکت مهندسی نصیر ماشین، کاهش قیمت داشتند. چرا در این گروه که جنابعالی، چشم انداز کُلی را مثبت تصور می کنید، سهام اکثر شرکت های این گروه رشد قیمت داشته و بعضی کاهش قیمت داشته اند؟

-نمی شود در مورد همه شرکت ها نظر یکسان داد و ممکن است بعضی سهم ها مشکل داشته باشند یا آن شرکت ها بدهی داشته باشند. با این حال، کلیت گروه خودرویی مثبت بوده و ما درباره کلیت این گروه صحبت می کنیم.

*برخی کارشناسان چشم انداز بازار را مثبت ارزیابی می کنند و می گویند در هفته های آینده، سهم های بانکی ها و خودرویی ها، رشد خواهند کرد و این سهم ها تقاضا خواهند داشت. جنابعالی هم چشم انداز را مثبت می بینید. آیا ممکن است در هفته های آینده، این تحلیل ها به طور قطعی تحقق پیدا کند؟

-نظر من این نیست که این سهام، به شدت رشد می کنند ولی وقتی تحریم ها لغو شود و نرخ دلار تثبیت شود صنایع ریالی مثل بانک ها و خودرویی ها که با رشد قیمت ارز و رشد تورم و رشد نقدینگی، سودشان بیش تر می شود، می توانند اقبال داشته باشند.

این افزایش تقاضا بدیهی است. از طرفی، قیمت شرکت های دلاری،  افزایش پیدا نمی کند ولی در این حالت که نرخ دلار ثابت است، ما باید سهمی بخریم که با افزایش تورم و اجرای برجام، رشد کند.

بر این اساس، سهام بانکی و خودرویی در معرض رشد قیمت بوده و در معرض رشد پول حقیقی هستند. بنابراین، افزایش قیمت آنها منطقی است ولی این که تا چه حد رشد کنند، فکر می کنم خیلی رشد نکنند. چون بازار، چندان ارزان نیست ولی احتمالاً بازدهی بهتری نسبت به گروه های دیگری خواهند داشت. 

*در اردیبهشت سال 1399 سهام دولت در بانک ها در قالب صندوق دارا یکم با قیمت دو میلیون عرضه شد و الان قیمت آن حدود دو میلیون و 260 هزار تومان است که هنوز و به طور اسمی، یک مقدار سود نشان می دهد. از سوی دیگر، قیمت سهام پالایشی عرضه شده در شهریور سال گذشته و در قالب صندوق دارا دوم یا پالایشی یکم 27 درصد کاهش داشته است.

در سال گذشته قرار بود سهام دولت در ایران خودرو و سایپا، در قالب یک صندوق دارا سوم عرضه شود ولی عرضه نشد. در وضعیت فعلی که اصرار بر واگذاری سهام دولت است، آیا ممکن است دولت در این قالب، عرضه شود؟

-بهتر است سهام ایران خودرو و سایپا، به شرکت های خصوصی منتقل شوند تا بی صاحب نشوند. چرا که الان سهام دارا یکم و سهام پالایشی بی صاحب شده اند. بخش خصوصی باید این سهام را بخرد و با هدف هم بخرد.

*اگر سهام خودرویی دولت در بورس و بدون صندوق قابل معامله عرضه شود چطور؟

-بعید می دانم دولت سهام خودرویی را به این صورت عرضه کند. دولت الان می داند وضع بورس خراب است، در نتیجه چنین کاری انجام نمی دهد. مردم هم برای خرید سهام اقبال نشان نمی دهند.