به گزارش «پرشین خودرو»، هنوز بیشتر از یک ماه به زمستان باقی مانده اما آلودگی شدید هوا مثل سال‌های گذشته گریبان تهران را گرفته است. در مناطق مرکزی‌تر شهر سوزش چشم و مشکلات تنفسی مانند آنچه در زمستان‌های گذشته در شرایط وارونگی هوا شاهد بوده‌ایم شهروندان تهرانی را آزار می‌دهد. معاون پایش و نظارت محیط زیست استان تهران توصیه کرده است افراد دارای بیماری‌های قلبی، ریوی، کودکان و سالمندان حتی‌المقدور از تردد در فضای باز خودداری کنند. وقتی در بهار سال جاری از آلودگی هوای تهران کاسته شد، مدیران دولتی موافق حذف ریفرمیت(ماده اولیه بنزین) پتروشیمی‌ها به کرات گفتند و تاکید کردند دلیل کاهش آلودگی‌هوای تهران حذف بنزین پتروشیمی بوده است. کار به جایی رسید که در ادبیات مدیران نفتی امکان رؤیت قله دماوند تبدیل به ملاکی برای تعیین آلودگی یا پاکی سوخت مصرفی در تهران شد. اما همان زمان هم هشدارهای واضحی از سوی کارشناسان شنیده می‌شد که بازگشت زمستان در کنار پایداری هوا و پدیده وارونگی آلودگی را به هوای تهران باز می‌گرداند و برای رفع این آلودگی به جای هیاهوی سیاسی و متهم کردن رقیب سیاسی به جرم ناکرده، باید فکری اساسی به حال این مریض محتضر کرد و البته آنچه به جایی نرسد گفته‌های کارشناسان است. اما دلیل اصلی آلودگی هوای تهران چیست و چرا علی‌رغم واردات بنزین از خارج به جای ریفرمیت(ماده اولیه بنزین) پتروشیمی، هوای تهران در روزهایی که باید تاثیر این سیاست در کاهش آلودگی خودنمایی کند اثری از پاکی ندارد؟ متهمان اصلی آلودگی هوای تهران و کلانشهرها پاسخ پرسش بالا را وحید حسینی، مدیرعامل شرکت کنترل کیفیت هوای تهران به صراحت داده است. حسینی در یادداشتی که سال گذشته در اختیار هفته‌نامه تجارت فردا گذاشت، نوشته است« آیا واقعاً کیفیت بنزین مصرفی است که این میزان آلودگی هوای تهران را سبب‌ساز شده است؟ واقعاً پاسخ این سوال منفی است. متاسفانه به مردم این‌طور تلقین شده که خودرو و بنزین مصرفی خودروها در تهران عامل این میزان آلودگی است، اما به عنوان یک پژوهشگر که تمام مطالعاتم در این بخش است، باید بگویم سوخت دیزل و پس از آن نیروگاه‌های کشور اصلی‌ترین عوامل آلودگی هوا به شمار می‌روند. متاسفانه در این موارد سکوت معناداری می‌شود. در حال حاضر حدود 140 واحد نیروگاه در کشور وجود دارد که به جای اینکه از گاز طبیعی به عنوان سوخت استفاده کنند، از مازوت پرسولفور استفاده می‌کنند که نتیجه سوخت نفت کوره این است که به میزان بسیار بالایی که اصلاً قابل قیاس با بدترین نوع بنزین هم نیست، گوگرد وارد هوا می‌شود. حالا شما ببینید که در اطراف همین تهران و شهرهای بزرگ چه تعداد نیروگاه داریم که به دلیل کمبود گاز طبیعی مجبورند از مازوت استفاده کنند و گوگرد سمی تولید کنند.» اما مساله به سوزاندن مازوت و گازوئیل پر گوگرد در نیروگاه‌ها ختم نمی‌شود. همانطور که حسینی گفته است، گازوئیلی که خودروهای دیزلی می‌سوزانند نیز تاثیر شدید و بسیار گسترده‌تری از بنزین بر آلودگی هوای تهران و دیگر کلانشهرها دارد:« ... آنقدر درگیر کیفیت بنزین نشویم که از دیزل غافل شویم؛ مشکل بنزین به حادی دیزل نیست. دیزل فقط یک پارامتر مهم دارد که فاصله زیادی با استاندارد جهانی دارد. محتوای گوگرد، دی‌گازوئیل تولید داخل، بین چهار تا 9 هزار قسمت در میلیون است. گوگرد هم به شدت در آلودگی هوا موثر است. حال این رقم را مقایسه کنید با استاندارد جهانی که در آن باید میزان گوگرد زیر 50 باشد البته به صورت محدود دیزل‌های با‌کیفیت هم تولید می‌شود اما عمده گازوئیل‌های تولیدی دارای این میزان گوگرد است. بخش عمده ذرات معلق در هوای تهران از گوگرد تولیدی از دیزل‌ها ایجاد می‌شود؛ سازمان بهداشت جهانی هم دود دیزل را سرطان‌زا اعلام کرده است. بارها به دوستان مسوول هشدار داده‌ایم که متاسفانه در سال‌های اخیر در مورد دیزل هیچ کاری انجام نشده و اگر می‌خواهید روی کیفیت سوخت فشار بیاورید بر بهبود کیفیت دیزل تاکید کنید. چون کیفیت بنزین بسیار بهبود یافته و تنها با یک حرکت دیگر درست می‌شود. اگر خانم ابتکار بر این موضوع تاکید کنند، تاثیر بیشتری روی آلودگی هوای تهران و سایر شهرها دارد.» آنچه حسینی به آن اشاره کرده نه بر کارشناسان و نه بر بسیاری از مسئولان پوشیده نبوده است. چنانکه منصور معظمی معاون برنامه‌ریزی و نظارت بر منابع هیدروکربوری وزیر نفت در شهریور امسال در این باره گفته بود:« آلودگی هوای زمستان را یادمان نرفته است، چرا که دلیل این آلودگی ارائه سوخت مایع به نیروگاه‌ها بود و اگر به جای سوخت مایع گاز بدهیم آلودگی کم می‌شود کما این که امروز در تهران کمی بهتر نفس می‌کشیم.» اما ظاهرا اقتضائاتی بیشتر از جنس سیاسی تا کارشناسی اجازه نمی‌دهد مدیران نفتی به صراحت در این باره سخن بگویند. بنزین پتروشیمی و آلودگی هوای تهران یا «چگونگی رؤیت قله دماوند معیار سنجش کیفیت سوخت می‌شود؟» بزرگترین استدلال رئیس سازمان محیط زیست و بعضی مدیران نفتی برای اثبات آلودگی ریفرمیت(ماده اولیه بنزین) پتروشیمی و جایگزینی این ریفرمیت با بنزین وارداتی به جای ارائه اسناد آزمایش و آنالیز ریفرمیت (ماده اولیه بنزین) پتروشیمی‌ها و مقایسه آن با ریفرمیت پالایشگاه‌ها، پاکتر شدن هوای تهران در بهار سال جاری نسبت به زمستان و بهار گذشته و امکان رویت قله دماوند پس از توقف تولید بنزین پتروشیمی و آغاز واردات بنزین بود. اما این استدلال چقدر قابل اتکا است؟ پاسخ یک کلمه است: هیچ. دلیل آن هم واضح است. به اذعان مدیران فعلی وزارت نفت، محیط زیست و بررسی‌های 3 کمیسیون تخصصی مجلس اساسا بنزین پتروشیمی در تهران توزیع نشده است که حذف آن بتواند تاثیری بر آلودگی یا پاکی هوای تهران بگذارد. عباس کاظمی، معاون وزیر نفت و مدیرعامل شرکت ملی پالایش و پخش فراورده‌های نفتی در گفت‌وگویی با شماره 47 ماهنامه تازه‌های انرژی (متعلق به سید عماد حسینی دیگر معاون وزیر نفت) در زمستان 92 در صفحه 44 می‌گوید:«بنزین تولیدی در پتروشیمی از شیراز بالاتر نمی‌آید و در همان شهرهای جنوبی مصرف می‌شود.» یوسف رشیدی مدیر مرکز هوا و تغییر اقلیم سازمان محیط‌زیست به عنوان یکی از سرسخت‌ترین مخالفان بنزین پتروشیمی (که تا پیش از این خبر نداشت محصولی به عنوان ریفرمیت در پتروشیمی‌ها تولید می‌شود) در بهار سال جاری در گفت‌وگو با فارس تاکید کرد:« قطعا بنزین پتروشیمی‌ها در تهران نیامد.» حسین آذین سخنگوی کمیسیون اصل 90 نیز پس از دعوت این کمیسیون از همه طرف‌های مرتبط و بحث و بررسی در این باره در گفت‌وگو با فارس تصریح کرد:« سازمان محیط زیست مدعی است حذف بنزین تولیدی پتروشیمی باعث بهبودی کیفیت هوای تهران شده است و این ادعا در کمیسیون اصل 90 زیر سؤال رفت چرا که اصلاً بنزین تولیدی پتروشیمی‌ها در تهران توزیع نشده است. این بنزین عمدتاً در همان مناطق تولیدی یعنی جنوب کشور توزیع شده است؛ بنابراین نمی‌توانیم ادعا کنیم که پاکی هوای تهران به دلیل حذف این بنزین بوده است چون این بنزین در تهران توزیع نشده است.» در بررسی‌های دیگر کمیسیون‌های مجلس یعنی انرژی و بهداشت نیز نتیجه مشابهی حاصل شد. به عبارت دقیق‌تر نه حذف بنزین پتروشیمی می‌توانست تاثیری روی کیفیت هوای کلانشهر تهران داشته باشد نه واردات بنزین. چراکه اساسا بنزین تهران از پالایشگاه‌های اراک و تهران تامین می‌شود. چرا هوای تهران در بهار گذشته پاک‌تر بود؟ اقداماتی که به نفع بنزین وارداتی مصادره شد هوای تهران در بهار و تابستان گذشته تا حدودی نسبت به بهار و تابستان قبل با آلودگی کمتری همراه بود. فارغ از کاهش قابل توجه روزهای پایداری هوا در سال جاری نسبت به سال گذشته که کمک ویژه‌ای به بهبود کیفیت هوای تهران کرد، اقدامات دیگری نیز به یاری بهبود کیفیت هوای تهران آمد. مسئولان وزارت نفت از جمله بیژن زنگنه وزیر نفت در ابتدای تصدی مسئولیت به صراحت آلودگی بنزین پتروشیمی‌ها را رد می‌کردند اما پس از جدی شدن ادعاهای معصومه ابتکار رئیس سازمان محیط زیست در یک چرخش عجیب 180 درجه‌ای ناگهان منادی محیط‌زیست و آلودگی بنزین پتروشیمی و لزوم واردات بنزین برای جایگزینی بنزین پتروشیمی‌ها شدند. با توجه به اینکه بنزین وارداتی به دلیل کیفیت بسیار نازل آن که در بعضی موارد حتی استاندارد قدیمی یورو 2 را نیز پاس نمی‌کرد نمی‌توانست تاثیر محسوسی در بهبود کیفیت هوای تهران داشته باشد، مسئولان وزارت نفت اقدامات دیگری را که به پاک‌تر شدن هوای تهران کمک می‌کرد به پای حذف بنزین پتروشیمی و واردات بنزین گذاشتند. بر این اساس به لطف وارد مدار شدن گاز یکی از سکوهای فاز 12 پارس جنوبی که با پیشرفت بالای 90 درصد تحویل دولت یازدهم شده بود، وزارت نفت در بهار گاز بیشتری برای ارائه به نیروگاه‌ها و صنایع تهران در اختیار داشت و به همین دلیل سوزاندن مازوت و گازوئیل و آلودگی شدید ناشی از آنها کاهش چشمگیری یافت. این همان موضوعی است که معاون برنامه‌ریزی وزیر نفت نیز به اهمیت تاثیر آن اشاره کرده است. از سوی دیگر وزارت نفت تصمیم گرفت توزیع گازوئیل یورو 4 پالایشگاه اراک را که به جای 4 هزار ppm تنها 50 ppm گوگرد دارد را به جای تقسیم در سراسر کشور، در تهران متمرکز کند. این اقدام نیز که متکی بر پروژه‌های بزرگ اجرا شده در دولت دهم برای بهبود کیفیت فرآورده‌های نفتی بود کمک زیادی به کاهش آلودگی هوای تهران کرد و باز هم به نفع بنزین وارداتی مصادره شد. آخرین اقدام در این راستا تمرکز توزیع بنزین یورو 4 پالایشگاه اراک به عنوان پاک‌ترین بنزین تولیدی کشور به جای بنزین معمولی در تهران بود. این اقدام نیز به نفع بنزین وارداتی و توقف تولید بنزین پتروشیمی مصادره به مطلوب شد. متاسفانه مسئولان دولتی به مصداق استفاده از ضرب‌المثل معروفی که عقل برخی به چشم‌شان است، هرگز به صراحت به دلایل کاهش آلودگی هوای تهران اشاره نکردند و همه این اقدامات را به پای حذف بنزین پتروشیمی گذاشتند و بزرگترین دلیل ادعای آلایندگی بنزین پتروشیمی را امکان مشاهده قله دماوند اعلام کردند. آلودگی‌هوای این روزهای تهران ناشی از چیست؟ دلیل جهش ناگهانی آلودگی هوای تهران در این روزها ناگفته پیدا است. دمای هوای کشور به طور متوسط در آبان ماه امسال کمتر از زمان مشابه سال گذشته بوده است. بناگزیر مصرف گاز کشور نیز در این روزها به سرعت اوج گرفته و به حدود مصرف دی ماه سال گذشته رسیده است. طبعا در این شرایط وزارت نفت زودتر از زمان معمول مجبور شده به نیروگاه‌ها به جای گاز مازوت و گازوئیل اختصاص دهد. سوزاندن مازوت در نیروگاه‌ها و صنایع در کنار پایداری هوا طبعا آلودگی بیشتری در تهران و دیگر کلانشهرها ایجاد خواهد کرد. علاوه بر این، خارج شدن نیمی از ظرفیت تولید بنزین یورو 4 پالایشگاه اراک از مدار تولید نیز بار مضاعفی بر آلودگی هوای تهران تحمیل خواهد کرد. با این اوصاف، با توجه به اینکه دلایل کارشناسی آلودگی‌ هوا برای کارشناسان و مسئولان مشخص و معلوم است به جای موضع‌گیری‌های مخالف اقتصاد مقاومتی که بوی سیاست‌زدگی به وضوح از آن به مشام می‌رسد، واقعا باید فکری کارشناسی و منطقی به حال آلودگی هوا و سلامتی مردم کرد. اگرچه ادعای آلودگی بنزین پتروشیمی لااقل این حسن را برای تهرانی‌ها داشت که با تمرکز همه اقدامات یاد شده در تهران برای اثبات "چشمی" این ادعا، چند ماهی هوای پاک‌تری را تنفس کنند.